Ron Mueck in Voorlinden: groot en levensecht

In de zomer en het najaar van 2024 pakt Museum Voorlinden in Wassenaar uit met het grootste retrospectief ooit met werk van de Australische kunstenaar Ron Mueck (1958). De man die ooit begon als poppenspeler – onder meer jaren voor Jim Henson en zijn Muppet Show en ook diverse Muppet-films, zoals Labyrinth – maakt sinds 1996 hyperrealistische beelden in moderne materialen, zoals siliconen en fiberglas. Hij werkt zo buitengewoon nauwkeurig dat zijn gehele oeuvre bestaat uit slechts 48 werken. Daarvan is ongeveer eenderde nu in Voorlinden te zien.

Couple under an umbrella and my feet

Zijn beeld Couple under an umbrella is altijd al een vaste trekpleister van Voorlinden, het uitzonderlijke museum waarin de particuliere kunstcollectie van grootindustrieel Joop van Caldenborgh is ondergebracht en waar altijd opzienbarende wisseltentoonstellingen zijn (zoals een half jaar geleden met werk van de Duitse kunstenaar Anselm Kiefer). Mueck maakte Couple under an umbrella – een heel groot beeld van een ouder echtpaar, dat ligt te zonnebaden onder een parasol – indertijd speciaal voor dit museum. Ik herinner me levendig dat mijn man en ik Voorlinden voor de eerste keer bezochten. Dat was vijf jaar geleden. Ik maakte een selfie van mijn blote voeten tussen de voeten van de man ‘under the umbrella’.

En nog een selfie met de linkervoet van de man en mijn eigen rechtervoet; tenen aan tenen. Ik was zo geboeid bezig bij het maken van deze selfie dat ik niet hoorde dat een suppoost me maande om afstand te bewaren. Oeps! Nou ja, er is niks gebeurd en gelukkig heb ik de foto’s nog (zie hierboven).

Bij latere bezoeken zag ik dat het museum tape op de vloer had geplakt om bezoekers duidelijk te maken dat ze niet te dichtbij mochten komen. Verstandig, want de hyperrealistische beelden van diverse, onnatuurlijk grote of kleine beelden snakken er bijna naar om aangeraakt te worden. Aanraken mag nog steeds niet, dichtbij komen mag wel. Daarom komt op elke zaal een zaalwachter. En daarom hanteert het museum tijdens deze expositie een strikt timeslot-beleid. Elke bezoeker dient te reserveren om te veel mensen te voorkomen.

Man in a boat

Ron Mueck moet wel een zeer merkwaardige man zijn, Hij wil absoluut geen interviews geven, want hij vindt dat zijn werk voor zich spreekt. Hij is vaak jaren met bepaalde werken bezig; vandaar dat zijn oeuvre zo beperkt is. Hij vindt dat zijn beelden een spiegel zijn van wie wij zijn. Hij maakt, afgezien van de beelden, wel veel voorstudies en kleimodellen. Van zijn Man in a boat – een naakte man, gezeten in een orginele boot die ooit is gebruikt voor een James Bond-film – worden in Voorlinden voorstudies tentoongesteld. In dezelfde vitrine worden ook materialen geëxposeerd die Mueck gebruikt bij het maken van zijn beelden: siliconen lapjes waarvan hij menselijke huid maakt en meer. Heel interessant om te zien.

Een buitenmodel wilde man en zijn kleimodelletje

Wat ook erg leuk is, is dat er in Voorlinden een kleimodel wordt geëxposeerd van Wild man: een meters hoge naakte man die op een stoel zit. De man kijkt buitengewoon verschrikt en klemt met zijn handen met alle macht de zitting van de stoel vast. Hij kijkt geschrokken naar rechts. Zijn naakte voeten staan in een geforceerde houding, hoog op de tenen. En ik moet eerlijk zeggen: ik vind het kleimodel eigenlijk mooier dan het resultaat. Hoewel Ron Mueck hyperrealistisch werkt (elk haartje klop en elke ader is natuurgetrouw), vind ik dat er in zo’n klein kleibeeldje eigenlijk meer gevoel zit. Ik kan het niet uitleggen.

Zo val je van de ene verbazing in de andere. Het is heel sterk bij deze expositie dat in bijna elke zaal slechts één kunstwerk tentoon wordt gesteld. Na alle menselijke figuren is het even schrikken als blijkt dat in een museumzaal vanaf het plafond een buitenmodel grote geslachte kip hangt. Geplukt en al. Mueck zorgde er, net als bij zijn menselijke figuren, voor dat elk detail natuurgetrouw wordt weergegeven. Elke plooi in de huid van de kip, elk nog aanwezige veertje en er hangt zelfs een druppel aan de snavel van de kip. De detaillering gaat zo ver dat op de grond onder die druppel een klein rondje nattigheid op de vloer zichtbaar is. Een van de bezoekers van de tentoonstelling zei: “Hier krijg ik kippenvel van”.

Daglicht in Museum Voorlinden

Wat Ron Mueck in Voorlinden zo prettig vindt, is dat in veel zalen in dit museum daglicht valt. Dat geldt bijvoorbeeld voor de zaal, waarin een zeven meter lange vrouw op een matras ligt onder een dekbed. Mijmerend. Dit beeld, dat hij in 2005 maakte, ‘ligt’ voor het grote raam dat uitkijkt op de grote tuin van Voorlinden. Dit effect geeft dit beeld zeker een meerwaarde.

 

Hetzelfde geldt voor de installatie Mass, dat ontstond tussen de jaren 2016 en 2017. In een grote, door daglicht beschenen zaal liggen maar liefst honderd spierwitte schedels op elkaar gestapeld. Een enorme stapel enorm grote schedels die kriskras door elkaar liggen en daar de bezoekers doorheen kunnen lopen. Hier is het weer bijna schrikken geblazen. Zo angstaanjagend en tegelijkertijd zo mooi. Voor de ingang van het museum ligt ook een reusachtige schedel, maar dan gitzwart, gemaakt van gietijzer en met een gewicht van 1700 kilo. Indrukwekkend.

Still life: Ron Mueck aan het werk

In het museum worden twee documentaires vertoond. In een van de documentaires, getiteld Stil life uit 2013, is Ron Mueck aan het werk in zijn atelier. Het is fascinerend om te zien hoe geconcentreerd en zwijgend de kunstenaar aan het boetseren is aan beelden die later zullen veranderen in de zeer realistische figuren. Eigenlijk is het, zoals ik net al schreef over het kleine kleimodel van Wild man, heel mooi om die kleine beeldjes te zien. Zie voor bijna vijf minuten van deze documentaire: https://www.youtube.com/watch?v=g2iPpa4azRc

Mueck heeft uiteraard als kunstenaar een heel eigen manier van werken ontwikkeld, maar het gevoel bekroop me toch dat het eindresultaat een beetje riekt naar een gimmick. Een mooie gimmick, maar toch.

Het was dankzij de samenwerking met zijn schoonmoeder – de Portugese schilderes Paula Rego, bekend voor haar sinistere, magisch realistische schilderijen – dat Mueck op 38-jarige leeftijd zijn eerste stappen zette in de kunstwereld. Dat was in 1996. Hij werd ‘ontdekt’ door de belangrijke kunstverzamelaar Charles Saatchi. Hij bewerkstelligde de internationale doorbraak van Ron Mueck. Inmiddels is zijn werk opgenomen in de collecties van onder meer the Tate Modern, Fondation Cartier, The National Galleries of Scotland en uiteraard in de collectie van Museum Voorlinden.

Toch zo natuurgetrouw

Extra aandacht verdient het aandoenlijke beeld Woman with shopping uit 2013. Hier zien we een vrouw, die overduidelijk nogal vermoeid met twee plastic boodschappentassen loopt. Uit haar zo hoog mogelijk dichtgeknoopte jas prijkt het hoofdje van een baby, met zijn hoofd achterover geleund. Ron Mueck zag dit tafereeltje vanuit de bus en hij maakte snel een schetsje van wat hij had gezien. De vrouw is veel kleiner dan natuurgetrouw, maar toch zo natuurgetrouw. Je ziet aan haar gezicht dat dit een vrouw is met de nodige zorgen. Zorgen over de boodschappen, zorgen over haar kindje, zorgen over… wie zal het zeggen.

De boodschappen in haar tasjes zijn, zo vertelt hoofd tentoonstellingen Barbara Bos, precies nagebootst. Hetzelfde geldt voor de zakjes zelf. En ook voor het materiaal van haar jas en haar schoenen. Een verstilling van de werkelijkheid, of – om Ron Mueck zelf te citeren – “Hoewel ik veel aandacht besteed aan de buitenkant, wil ik vooral het leven binnenin vastleggen”. Daar is bij Woman with shopping uitmuntend in geslaagd.

Honden van drie meter hoog

Recent werk is En garde. Dit is een beeldengroep uit 2013 van drie gigantische honden. Het is aan de bezoekers om te bepalen of deze honden agressief zijn of louter waakzaam en alert. Deze beeldengroep is duidelijk anders dan de andere beelden van Mueck. Hier is geen hondenhaar te bekennen. De huid van de honden zijn glad en gitzwart.

Ik eindig met een foto bij van het geestige beeld Woman with sticks uit 2009. Dit is een beeld van een naakte vrouw die met grote moeite een grote bos met takken voor zich uit draagt. Reden voor een bezoeker om op te merken dat deze vrouw “een bos hout voor de deur” heeft. Het lijdt geen twijfel dat Museum Voorlinden met deze tentoonstelling weer een publiekstrekker in huis heeft. Vandaar dat, zoals ik al schreef, het museum timeslots hanteert. Directeur Suzanne Swarts laat weten: “Ron Mueck heeft een klein oeuvre, is enorm populair en veel werken zijn (semi)permanent opgesteld. Dus het is echt bijzonder dat we deze werken bij elkaar hebben gekregen om zijn grootste retrospectief ooit neer te zetten”.

De expositie met werken van Ron Mueck is tot en met 17 november 2014 in Museum Voorlinden in Wassenaar (Buurtweg 90). Voorlinden is elke dag open van 11 tot 17 uur. Entree voor volwassenen € 19,50, jongeren van 13 t/m 18 jaar € 8,50, jongere kinderen gratis. Tijdens de expositie van Ron Mueck geldt een toeslag van € 2,50, de Museumkaart geldt in dit museum helaas niet. Het is verplicht een ticket van tevoren te reserveren via: www.voorlinden.nl