The Rocky Horror Show: geen dromen, maar daden

Sven Ratzke (Roy Beusker)

The Rocky Horror Show, de musical die tijdens de Amsterdam Pride in de Stadsschouwburg – sorry: ITA – in première ging, heeft als motto: “don’t dream it/ be it”. Geen dromen, maar daden! Eigenlijk zou deze musical al vorig seizoen te zien zijn geweest, maar ja…. Corona… Datzelfde geldt voor de door De Graaf en Cornelissen geproduceerde musical Titanic, die 21 november in Almere in première gaat. De theaterproducenten Hans Cornelissen en Ruud de Graaf hebben in Sven Ratzke de gedroomde hoofdrol gevonden. De Nederlands-Duitse entertainer, die eerder in Berlijn furore maakte als Hedwig in Hedwig and the Angry Inch en wereldwijd met zijn spannende shows, is de ideale Frank-N-Further; oftewel de ‘sweet transvestite from transsexual Transylvania’.

Losgeslagen sfeer van vrije seks

Sven Ratzke (foto Roy Beusker)

Ik was aanwezig bij de première op 29 juli jongstleden, dus het is de hoogste tijd dat ik er over schrijf. Meteen maar het goede nieuws: er is in deze voorstelling geen zwakke schakel, of het zou het script van de musical zelf moeten zijn. Want tja, het verhaaltje… dat heeft niet zo veel om het lijf. Een keurig, burgerlijk stel raakt ’s nachts verdwaald in het bos tijdens noodweer en zoekt heil in het erotisch geladen domein van de biseksuele travestiet Frank-N-Further.

Spookhuis

Ze belanden in een soort spookhuis, dat het midden houdt tussen het laboratorium van Dr. Frankenstein en het landhuis van de Addams Family. Hier worden ze opgezogen in de losgeslagen sfeer van vrije seks. Een wereld, waarin iedereen het met iedereen doet. Dat was in 1973, toen de musical van Richard O’Brien in wereldpremière ging in Theatre Upstairs in Londen, opzienbarend. Maar nu? Ach, wat geeft het, de show is zo’n explosie van vakmanschap, showmanship en plezier dat alleen een kniesoor zich niet laat meeslepen.

Uitdagend en schaamteloos

Raymond Kurvers en Ellen Pieters (foto Roy Beusker)

Yoran de Bont en ensemble (foto Roy Beusker)

Sven Ratzke, die in 2009 voor Hans Cornelissen en Ruud de Graaf, in de musical Cabaret de Master of Ceremonies speelde, is voor deze uitdagende, schaamteloze rol geboren. Verder zijn Ellen Pieters en Raymond Kurvers als zijn vieze, voze hulpjes Magenta en Riff-Raff helemaal goed. Hetzelfde geldt voor Sabine Beens als een doodenge bewoner van het rijk van Frank-N-Further.

Esmée Dekker en Samir Hassan spelen de ogenschijnlijk brave Janet en Brad, die in het huis van Frank-N-Further niet zo braaf meer blijken te zijn als ze lijken. Yoran de Bont speelt de gespierde Rocky, de in het laboratorium geschapen bodybuilder. Ook de kleinere rollen zijn perfect ingevuld en het ensemble lijkt zo weggelopen uit een enge Halloweenparty. Of anders uit de videoclip van Michael Jacksons hit Thriller.

Gortdroog grappige verteller

Erik Brey (foto Roy Beusker)

Sabine Beems en Barry Beyer (foto Roy Beusker)

Een buitenbeentje is Erik Brey, die de verteller speelt. Hij komt zo nu en dan tevoorschijn, gekleed in een goudkleurige kamerjas. Dan spreekt hij het publiek gortdroog grappig toe om uitleg te geven bij de gebeurtenissen of om te zorgen dat het publiek actief meedoet met het dansje The Time Warp:

“It’s just a jump to the left/ And then a step to the right./ With your hands on your hips/ You bring your knees in tight./ But it’s the pelvic thrust,/ That really drives you insane, Let’s do the Time Warp again”.

Intensieve terugblik naar 1976

De cast poseert in 1976 voor het Dumppaleis op de Nieuwendijk, met in het midden Hugo Metsers, derde van rechts Trudy de Jong en vijfde van rechts Serge-Henri Valcke

En dan nu een intensieve terugblik naar 1976. De acteur Serge-Henri Valcke, bij deze nieuwe productie aanwezig tijdens de première, was in 1976 – 45 jaar geleden! – de choreograaf van de The Rocky Horror Show in Amsterdam. Amsterdam was er snel bij om de show te programmeren. Theaterproducent René Solleveld liet de show spelen op een bijzondere plek: Cinema Royal op de Nieuwendijk. Met in de hoofdrollen Hugo Metsers als Frank-N-Further, Trudy de Jong als Janet en Derek de Lint als Brad. Serge-Henri Valcke herinnert zich dat deze oude bioscoop een ideale plek was: “Een voormalig variététheater. Bovendien was er in Amsterdam toen nog niet zo veel op dit gebied. Het was iets wat we nog niet kenden en waar veel toeschouwers toch rooie oortjes bij kregen.” Van hem kreeg bovenstaande oude zwart-wit foto van de hele cast. Hij wuifde weg dat de choreografie veel voorstelde en adviseerde me om met Trudy de Jong te gaan praten.

Trudy de Jong

Trudy de Jong, ook aanwezig op de première van de huidige musical, bewaart ook goede herinneringen aan de The Rocky Horror Show van 45 jaar geleden. Ik spreek de actrice in Droomfabriek, de winkel in de Nieuwe Spiegelstraat die ze al zo’n twintig jaar heeft met haar man Theo de Groot. Een prachtige schatkamer met ‘costume jewelry’, vintage handtassen, kroonluchters en interieurspullen. Ze vertelt dat de toenmalige regisseur Derek Golby de acteurs op het hart drukte dat ze uitdagend moesten zijn tegenover het publiek. “We moesten een soort weerbaarheid uitstralen”, zegt ze. “De acteurs bewogen zich op een catwalk tussen het publiek door en ik herinner me dat ik wel eens door een uitzinnige toeschouwer van die catwalk ben getrokken”.

“Nadruk op uiterlijk”

“Het was een spannende show,” zegt De Jong, die 45 jaar geleden 28 jaar was. “De musical ging over seksualiteit: homo, bi en trans. Daar was in Amsterdam destijds nog niet veel aandacht voor”. Ze zegt voorzichtig dat ze de huidige voorstelling een beetje passé vindt. “De voorstelling in 1976 was verfijnder dan nu”, zegt ze. “Nu ligt de nadruk wel erg op het uiterlijk. Bij ons ging het veel meer leven. Dat is toch het enige doel van theater: dat het gaat leven. Hugo Metsers was trouwens geweldig als Frank-N-Further. Ook al omdat hij een goede acteur was. En Moniek Toebosch – God hebbe haar ziel – was helemaal geweldig als Magenta, de rol die Ellen Pieters nu erg goed speelt.” Trudy de Jong vond Esmée Dekker ook erg goed in de rol die ze zelf in 1976 speelde: “Het leuke is dat ik Esmée nog les heb gegeven op de Frank Sanders Akademie voor musical en muziektheater”.

Oud variététheater

Trudy de Jong bewaart ook warme herinneringen aan het theater. “Cinema Royal was, behalve een bioscoop, een oud variététheater. Dat voelde je. Backstage hingen overal foto’s van oude variété-artiesten.” Vervolgens ben ik diep in het knipselarchief van Delpher gedoken. Hugo Metsers zei in een interview met Het Parool, dat uitkwam op 13 maart 1976: “Toen we de musical in Londen zagen, wou ik er meteen een rol in. Een lekkere combinatie van rockmuziek, horror, science-fiction, glitter-travestieten, comic-strips plus nostalgie met de Dijkers, de rockers, de petticoats en de hoge hakken van de jaren vijftig. Ik speel de rol van de dolgedraaide geleerde Frank-N-Furter die op naaldhakken en in een jarretelgordeltje als een travestiete vampier van de verre planeet Transsylvanië met twee lesbische vriendinnetjes aan zijn slachtoffers peutert en een monster creëert: Rocky Horror.”

Frank van Dijl: “Godallemachtig, wat een ellende”

De recensies waren in 1976 ronduit wisselend. De ergste was van recensent Frank van Dijl in Het Vrije Volk (20 maart 1976): “Wansmakelijk, stompzinnig! The Rocky Horror Show: godallemachtig, wat een ellende. […..] Zo’n Hugo Metsers, wat heeft die nou met rock’n’roll te maken? Hij kan niet eens zingen. Wat heeft het verhaal met rock’n’roll te maken? Wat heeft de muziek met rock’n’roll te maken? Een groep Water, vorig jaar met veel bombarie gelanceerd maar door gebrek aan originaliteit geflopt. En een Ruud Bos, die lange tijd de begeleider was van Jan Blaaser, Joop Doderer. Rudi Carrell en Wim Sonneveld… dat zijn niet direct namen die je meteen met rock’n’roll associeert”.

Van Dijl schreef verder (hou je vast): “Wat blijft er dan over? Een maf verhaal, waarin alle modieuze trends als travestie, bisexualiteit. vampiers en monsters van Frankenstein door elkaar gehutseld worden. Is dat nou leuk, Hugo Metsers met jarretels en op hoge hakken? Hij kan van zichzelf wel zeggen: “O ja, ik weet dat ik zélf een goede vakman ben” (in Het Parool), maar hij kan kennelijk zelf niet beoordelen dat de show waarin hij de hoofdrol heeft geaccepteerd de stompzinnigste is die ooit in Nederland werd opgevoerd. Metsers is trouwens de enige acteur van naam die zich voor The Rocky Horror Show heeft geleend. Rob de Nijs en Martine Bijl, aan wie rollen waren aangeboden, hebben – terecht – geweigerd. Want The Rocky Horror Show is huilen met de pet op, een wansmakelijke voorstelling, een belediging voor het publiek.”

De recensie van Jip Golsteijn in De Telegraaf (20 maart 1976)p Golsteijn

Jip Goldsteijn: “een potentiële hit”

Zo, even bijkomen… Maar niet alle recensenten zaagden de show in 1976 tot de enkels af. Echt enthousiast was de gerenommeerde poprecensent Jip Golsteijn in De Telegraaf van 20 maart 1976. Hij beschreef The Rocky Horror Show als “een potentiële hit”: “In het Nederlandse theater gebeurt er weer eens iets dat de moeite waard is. The Rocky Horror Show is een simpel gebeuren. Het vliesdunne verhaal is opgebouwd rond een biseksuele Frankenstein, die (…) lang heeft gesleuteld aan Rocky Horror en deze superman kan tonen aan een paar toevallige voorbijgangers. […..] Uit die gebeurtenissen wordt in Royal het maximale theatrale effect gehaald, omdat alles zich aan de voorzijde op drie etages an een stellage afspeelt, terwijl een verhoogd gangpad ervoor zorgt dat de nietsvermoedende toeschouwer geregeld in de rug kan worden aangevallen”.

Ruud Gortzak: “Enorm vermakelijk”

Ruud Gortzak noemde de musical in de Volkskrant op 20 maart 1976 “enorm vermakelijk”. Ben Hurkmans schreef een dag eerder in Het Parool: “Natuurlijk vormt ook deze musical geen uitzondering op de gulden regel dat het verhaal er eigenlijk niet toe doet, dus liefst zo onnozel is als maar even kan. Tenslotte dient de handeling slechts als kapstok voor de muziek en alle spectaculaire visuele trucs. In The Rocky Horror Show wordt deze regel nog eens op het spits gedreven, zodat het een uitzinnig spektakelstuk is. dat zichzelf toch godzijdank geen moment serieus neemt.”

Ben Hurkmans: “Wervelende, de zinnen tot het uiterste prikkelende show”

Over de begeleiding schreef Parool-recensent Hurkmans: “Voor wie van rock-beat houdt: de groep Water trekt (onder leiding van Ruud Bos) op een dusdanige wijze haar registers open dat de rijke hoeveelheid decibellen tot in je ingewanden huishoudt. Nu schuilt de kwaliteit van de musical hierin, dat voor deze muziek de meest adequate vormgeving is gevonden. Zo mag het gerust een vondst heten om als variant op de griezelklassieker Frankenstein, een ‘bitransseksuele’ Frank-N-Furter (Hugo Metsers wist er uitstekend raad mee) op het toneel te zetten, die in plaats van een afstotelijk monster een smakelijke jonge heer (Peter van de Wouw) tot leven brengt. Voor eigen gebruik. Hoe een alleronnozelst verloofd stel (Trudy de Jong en Derek de Lint, wat een casting!) in zijn gretige handen terecht komt. Regisseur Derek Goldby heeft geen kans onbenut gelaten om er een wervelende, de zinnen tot het uiterste prikkelende show van te maken.”

Menno Schenke: “Swingende stoomwals”

Menno Schenke beschreef in het Algemeen Dagblad van 20 maart 1976 The Rocky Horror Show als een ‘swingende stoomwals’: “De rockmusical leek na Hair, Oh Calcutta, Jesus Christ Superstar en Tommy een stille dood te zijn gestorven. Totdat Richard O’Brien in Londen binnen een maand zijn Rocky Horror Show in elkaar timmerde. De musical was twee seizoenen lang een van de grootste trekkers in de Londense theaters en werd vorig jaar uitgeroepen tot de beste musical van het jaar. Na Londen is nu Amsterdam aan de beurt om plat te gaan voor dit spektakel van griezelen, Science fiction, rock ’n’roll en een beetje seks. Met als grote ster in de Nederlandse versie Hugo Metsers als de ”bi-seks vampier uit Transsylvanië” Frank-N-Furter. Na wat gestoei komt iedereen gruwelijk aan zijn einde. Dat is alles.”

Voortijdig gestopt in april 1976

Het Vrije Volk 9 april 1976 – Hugo’s griezelnarcis

Het Vrije Volk – de krant van die afkraakrecensie – meldde op 9 april 1976 dat Hugo Metsers in de Keukenhof een Rocky Horror Narcis ten doop had gehouden. Het mocht niet baten, want drie dagen later werd aangekondigd dat The Rocky Horror Show voortijdig stopte. Producent René Solleveld lichtte dit besluit in Het Parool toe: “De musical trok in de weekeinden uitverkochte zalen, maar door de week kwamen er te weinig mensen. Een bezetting van 40 à 50 procent is te weinig voor een zaal, waar 520 man in kan. Er is een bezetting van minstens zeventig procent nodig om de dagkosten eruit te halen”.

Rocky Horror sterrenregen in 2021

Na de première op 29 juli 2021 oogstte de nieuwe versie van de musical geweldige recensies, zoals “Heerlijke Rocky Horror-extravaganza dwingt toeschouwer tot volledige overgave (Algemeen Dagblad),  “Maffe musical combineert horror met seksuele escapades: (NRC), “Rocky Horror Show: ongeremd feestje van buitenaardse freaks” (Het Parool) en “Excentrieke Rocky Horror Show zorgt voor ontlading bij cast en publiek na coronastilte” (Trouw), “Geef je over aan het uitbundige cultfeestje dat ‘Rocky Horror Show’ heet” (De Telegraaf), “Horror en ironie in superieur rockmusical” (Theaterkrant), “Heerlijk uitzinnige show”  (Scènes) en “Rocky Horror Show: een hedonistische en fenomenale ode aan schijt hebben” (Musicalworld).

Ik koester persoonlijk mooie herinneringen aan de première eind juli jongstleden. De dresscode was ‘extravagant’. Dus dat doe je dan, net als sommige andere bezoekers. Bijvoorbeeld de kunstenaar Astrid Engels, zoals te zien is op de foto hierboven rechts bij ons ‘rode traplopermoment’. Bovendien was het de eerste première sinds het begin van Corona, die kon worden bezocht als je een qr-code kon laten zien. Iedereen zat voor het eerst weer in een volle zaal naast elkaar, nog een beetje onwennig. Hoewel er geen nazit was, stroomde het terras van de Stadsschouwburg (sorry: ITA) vol premièregasten. En later vol castleden die naar buiten kwamen om te roken of om bevriende toeschouwers te zoeken. Daardoor werd het een van de gezelligste nazitten na een première die ik in jaren meemaakte. The Rocky Horror Show is nog tot en met 9 januari op tournee, eindigend van 4 t/m 9 januari in het DeLaMar. Mensen, gaat dat zien! Zie hier de trailer:

. En zie het optreden tijdens de Uitmarkt:

Rocky Horror Show, gezien 29 juli in de Stadsschouwburg Amsterdam (sorry ITA). Een musical van Ruud de Graaf en Hans Cornelissen, script en muziek Richard O’Brien, vertaling Jeremy Baker, met o.a. Sven Ratzke, Ellen Pieters, Esmée Dekker, Samir Hassan, Yoran de Bont, Raymond Kurvers, Sabine Beens en Erik Brey, regie Martin Michel, choreografie Chiara Re, décor Eric van der Palen, kostuums Arno Bremers, scènefoto’s Roy Beusker, zie voor meer informatie en de volledige speellijst: www.degraafcornelissen.nl