Hamlet door Studio Antigone: volledig, goed en lang

Julien Croiset als Hamlet (foto Marieke Timp)004

Julien Croiset als Hamlet (foto Marieke Timp)004

Hamlet, dat is de nieuwe productie van Studio Antigone, het kleine gezelschap dat sinds mei 2021 bestaat. Met als spil de regisseur Agaath Witteman en de acteur Julien Croiset, zoon van Agaath en de oude meester Hans Croiset. Eerst het goede nieuws: deze voorstelling is zeer geslaagd. Julien Croiset is een uitstekende, overtuigende Hamlet, hoewel hij feitelijk te oud is voor de rol der rollen. Hij speelt de ingewikkelde volzinnen van de getormenteerde prins met groot gemak, alsof hij alles ter plekke verzint. Kan het beter?

En dan het minder goede nieuws: deze Hamlet duurt ongeveer twee uur en drie kwartier. Zonder pauze. Kennelijk wilden de makers dat de spanningsboog niet door een pauze wordt onderbroken. Maar dit is gewoon te lang. Toen ik na afloop naar de garderobe ging, was het eerste dat ik een toeschouwer hoorde zeggen: “Pfff, wel een lange zit, hè?”

Ik wist van tevoren dat de voorstelling zo lang zou duren, zonder pauze. Ik had me er dus op ingesteld. Maar ik kan me voorstellen dat toeschouwers in het ongewisse zich na zo’n twee uur gaan afvragen wanneer het pauze is. En ik moet eerlijk zeggen dat ik blij was dat ik naar buiten kon; dat gevoel van opluchting weegt niet op tegen het bezwaar dat de spanningsboog niet wordt onderbroken. En ook niet tegen de meerwaarde dat dit een volledige Hamlet is, met alles erop en eraan. Veel toeschouwers zijn bovendien van een zekere leeftijd met wellicht een zwakke blaas. Ik vind echt dat je dit mensen niet aan kunt doen.

Hoe rijk is dit meesterwerk

Scott Reiniers als Claudius en Julien Croiset als Hamlet (foto Marieke Timp)

Verder is de keuze voor Hamlet een waagstuk, want je moet maar durven! Het ‘stuk der stukken’, na mooie producties van Studio Antigone als ‘Antigone’ van Sophokles en ‘Schrijf me in het zand’ van Inez van Dullemen. Wat een wonderbaarlijk, magisch toneelstuk is Hamlet toch. Alles zit er in: verdriet en rouw, woede en vertwijfeling, liefde en haat, maar ook humor en gekkigheid. Ik zag het voor de zoveelste keer en ik realiseer me telkens weer wat hoe rijk dit meesterwerk van Shakespeare is.

Het is ook mooi hoe actueel Hamlet blijft: ‘er is iets rot in het rijk van Denemarken’. Nou, er is ruim vier eeuwen later nog altijd veel rottigheid in de wereld. Regisseur Agaath Witteman benadrukt actualiteit hier en daar. Bijvoorbeeld wanneer Claudius beweert dat er ‘helemaal geen oorlog zou zijn uitgebroken als hij eerder koning was geworden’. En ook dat hij ‘er binnen de korste keren voor zal zorgen dat er een wapenstilstand komt’. Zeer herkenbare uitspraken. Ook duidelijk: zijn bewegingen na een felle uitspraak. Eerst de hand tegen de borst en dan de arm recht naar voren. Eat your heart out, Elon Musk.

De stem van de maestro

Juliën Croiset heb ik al gecomplimenteerd, maar ook de andere tien acteurs zijn goed. Veel van hen spelen dubbelrollen, wat volstrekt helder is. Eén grote acteur is niet in beeld. Van maestro Hans Croiset (89) is alleen de stem te horen als de geest van Hamlets vader. Heel sterk. Marguerite de Brauw – een vaste kracht bij Studio Antigone – speelt mooi een wanhopige Gertrude, de moeder van Hamlet. Scott Reniers, die jonger oogt dan Hamlet zelf, speelt geraffineerd de doortrapte Claudius, die Hamlets vader vermoordde en met diens weduwe – Hamlets moeder – trouwde. Lidewij Mahler is ontroerend als Ophelia, het meisje dat ernstig in de war raakt en gek wordt vanwege Hamlets gedrag en haar vaders dood.

Thijs Prein als de doodgraver (foto Marieke Timp)

Een speciaal compliment gaat uit naar Thijs Prein, die eerst de breedsprakerige Polonius speelt en daarna amusant de doodgraver neerzet. Hij reikt Hamlet op het kerkhof de schedel aan van de overleden nar Yorick. Hamlet, met de schedel in zijn hand: “Ach, arme Yorick! Ik heb hem gekend, Horatio; hij was een kerel met een onbegrensde humor, vol van de verrukkelijkste fantasieën. Hij heeft me wel duizend keer op zijn rug laten rijden, en nu gruwt mijn verbeelding ervan, het doet me walgen. Hier zaten de lippen die ik, ik weet niet hoe vaak, gekust heb”.

To be or not to be

Deze vertaling van Bert Voeten dateert uit 1958 en staat anno 2025 nog als een huis. Een toevoeging aan deze Hamlet is de a capella samenzang, onder leiding van Henri Overduin die ook de toneelspeler gestalte geeft. De voorstelling begint met melodieus gezang; waarom is me niet duidelijk, maar het is wel mooi.

Ingenieus is dat Juliën Croiset de beroemde monoloog ‘to be or not to be’ in het Engels zing-zegt op de melodie van Scarborough Fair van Simon & Garfunkel. Dat is toepasselijk, want in dit lied worden de kruiden peterselie, salie, rozemarijn en thijm bezongen. Het zijn weliswaar niet dezelfde kruiden, maar Ophelia bezingt in haar waanzin ook een aantal kruiden, waaronder rozemarijn.

Het decor van Herbert Janse is effectief: heel sober, met aan de rechterkant een soort doolhof van staal. Hierin raken personages soms verstrikt, alsof ze even de weg kwijt zijn. Heel effectief is ook het graf van de doodgraver. Dat wordt symbolisch vormgegeven, nadat uit de nok van het decor een berg houtsnippers naar beneden valt. De kostuums van Dorien de Jonge zijn sober, precies goed.

Scènefoto bij het graf van Ophelia (foto Marieke Timp)

Nog twee Hamlets

Wonderlijk trouwens dat dit seizoen maar liefst nog twee andere Hamlet-producties te zien zijn. Een krijgt de meeste aandacht: die van Het Nationale Theater en Theater Rotterdam met zoon en vader Roman en Jacob Derwig. Deze productie moet nog in première gaan, maar had op 20 maart – een dag voorafgaande aan de première van de Hamlet van Studio Antigone – al veel aandacht in de Volkskrant.

Logisch, want Jacob Derwig is een van de toonaangevende acteurs van Nederland. Hij brak in 1997 door als Hamlet in de legendarische voorstelling van De Trust in de regie van Theu Boermans. En zijn twintigjarige zoon Roman debuteert nu als Hamlet, met zijn vader in de rol van Claudius.

Dan is er nog Hamlet als solovoorstelling van Ida van Dril in de regie van Fred Delfgaauw. Dit is een moderne versie voor publiek vanaf vijftien jaar. Met als uitgangspunt de tijdloze twijfel en de vraag hoe eeuwenoude thema’s worden verbonden met de uitdagingen van vandaag. Wat nou als het verhaal te dichtbij komt. De thema’s van toen ook nu nog actueel blijken te zijn? Ida van Dril wisselt tussen het oude verhaal en en haar eigen problemen. Een herkenbaar verhaal over moeders en zonen, over volwassenen en kinderen, over twijfelaars en zij die het zeker weten.

Applaus (eigen foto)

Buigen bij het applaus (eigen foto)

Hamlet, gezien 21 maart 2025 in de kleine zaal van Schouwburg Amtelveen. Een productie van Studio Antigone, tekst William Shakespeare, vertaling Bert Voeten, spel Julien Croiset, Marguerite de Brauw, Scott Reiniers, Lidewij Mahler, Thijs Prein, Yannick Bronkhorst, Toto van Stekelenburg, Kyra Kay van de Wetering, Henri Overduin (ook koorleiding en zang) en (de stem van) Hans Croiset, regie Agaath Witteman, decor Herbert Janse, advies kostuums Dorien de Jonge, scènefoto’s Marieke Timp. Op tournee t/m 16 mei (waaronder 13 mei in ITA – de Stadsschouwburg – Amsterdam). Zie voor kaarten en inlichtingen: www.studio-antigone.nl

Hamlet door Het Nationale Theater en Theater Rotterdam, met zoon en vader Roman en Jacob Derwig en verder o.a. Hannah Hoekstra, gaat 29 maart in première in Theater Rotterdam en is op tournee t/m 3 mei 2025. Regie Erik Whien, zie voor kaarten en inlichtingen: www.theaterrotterdam.nl

Hamlet van Ida van Driel in de regie van Fred Delfgaauw is nog te zien 9 mei in Theater De Twee Hondjes in Hellevoetsluis, 23 mei in Theater De Bussel in Oosterhout en 7 juli als schoolvoorstelling in Theater Zuidplein in Rotterdam. Zie voor kaarten en inlichtingen: www.idavandril.nl