Fokker Blankers Tol: hogeschooltoneel

Anne-Wil Blankers (foto Annemieke van der Togt)

Fokker Blankers Tol, zo heet het stuk dat Marijke Schermer schreef voor Renée Fokker (62), Anne-Wil Blankers (82) en Henriëtte Tol (70). De voorstelling met deze drie topactrices ging 14 november 2023 in Schouwburg Amstelveen in première. De dames spelen drie zusters, dus de voorstelling had net zo goed Drie Zusters kunnen heten. Maar ja, een andere schrijver – uit Rusland – was al met die titel aan de haal gegaan. Na afloop van de première vertelde Anne-Wil Blankers me dat Fokker Blankers Tol aanvankelijk een werktitel was. Maar die werktitel is gebleven. Publicitair heel slim, want het publiek komt vooral af op de actrices Fokker, Blankers en Tol. Zoals een vriendin van me laatst zei dat ze binnenkort ‘naar Simone Kleinsma’ gaat in plaats van naar de musical De Hospita.

Familie-omstandigheden

Henriëtte Tol en Anne-Wil Blankers (foto Annemieke van der Togt)

Waar gaat Fokker Blankers Tol over? Dat is lange tijd een mysterie zowel voor de drie zusters – ze heten Ef (Fokker), Bé (Blankers) en Té (Tol) –  als voor het publiek. Het stuk speelt zich af in het rommelige kunstenaarshuis van voormalig danseres Ef, waar eerst Té (ze maakt als minister deel uit van de regering) en daarna Bé (oud-CEO van het familiebedrijf) onverwacht en ongevraagd op bezoek komen. Ef is overrompeld, want de zusjes komen gewoonlijk nooit zomaar langs: “Wat komen jullie dóen?” Zus Té komt schuilen, want ze nam ontslag na melding van klachten. Bé komt met een mededeling die ik hier niet zal verklappen.

Renée Fokker (foto Annemieke van der Togt)

Het sleutelwoord van de voorstelling is: ‘familie-omstandigheden’. Eigenlijk is de hele voorstelling, die zonder pauze ruim 75 minuten duurt, één grote familie-omstandigheid.

De zusters praten en kibbelen over hun jeugd, over trauma’s waarmee met name Ef worstelde, ze hebben onenigheid over strategieën (ben je zacht of ben je hard?), ze praten over ouder worden, omgangsvormen, vertrouwen en wantrouwen. Verwijten vliegen over en weer (“Wat ben je toch egoïstisch!”) en de drie corrigeren elkaar voortdurend, hoewel Ef aanvankelijk tegen Té zegt: “Gelukkig ben je niet gekomen om me te bekritiseren”.

Een masterclass acteren

Henriëtte Tol (foto Annemieke van der Togt)

Het stuk is een ‘well-made play’ met een open einde. En de voorstelling is de moeite waard voor mensen die houden van goed acteren. Want wat zijn de dames goed. Ze spelen de tekst volkomen naturel, alsof ze de woorden op dat moment bedenken. Zoals het hoort in dit type toneelstuk. Ze geven stuk voor stuk een masterclass acteren, waarbij vooral ‘grande dame’ Anne-Wil Blankers grote indruk maakt. Wanneer zij haar onheilstijding kenbaar heeft gemaakt, volgt het publiek muisstil haar monoloog. Chapeau!

Opmerkelijk is dat Henriëtte Tol een minister speelt die ontslag neemt vanwege klachten over haar gedrag. Er komt een internet onderzoek naar laakbaar gedrag van de minister tegenover haar medewerkers. Er wordt gezegd dat ze een schrikbewind voerde op haar departement. Té: “Ik zou gezegd hebben dat iemand achterlijk is en het verstand heeft van een poffertje”. En ze heeft mensen aangeraakt: “Ik ben nu eenmaal een lichamelijk iemand”. Zelf spreekt Té van ‘een mes in haar rug’: “Ik ga geen knieval maken voor een stel kleuters!”

Die verhaallijn doet wel heel erg denken aan de ophef en de affaire rond oud-kamervoorzitter Khadija Arib. Volgens de makers van de voorstelling berust dit echter op louter toeval. Dat is bijna te mooi om waar te zijn. Het geeft een actueel tintje aan deze universele voorstelling. Het stuk zou zomaar ook in het buitenland gespeeld kunnen worden. Bijvoorbeeld in Engeland, waar ze patent hebben op dit soort teksttoneel. Ik moest denken aan het Franse toneelstuk Art van Yasmina Reza, dat na de wereldpremière in 1994 in Parijs uitgroeide tot een internationaal succes en in 1999 werd verfilmd. De kern van Fokker Blankers Tol is dat er niks gaat boven bloedbanden. De schrijfster Marijke Schermer verwoordt het in het programmaboekje aldus: “Hoe oud, belangrijk of onafhankelijk je ook wordt, je bent en blijft altijd het zusje van je zus”.

“Gezond oud worden is geen kunst”

Fokker Blankers Tol: A-R en Anne-Wil Blankers (foto Rob Goudeketting)

Historische foto van drie zusjes (fotograaf onbekend)

 Fokker Blankers Tol is een zeer geslaagde voorstelling. Zo’n voorstelling als je tegenwoordig nog maar zelden ziet: op alle fronten vakwerk zonder opsmuk of poespas. Leuk dat na afloop in de foyer op tafeltjes ingelijste foto’s staan van drie zusjes. Ik wees twee dames aan een tafeltje op een van de foto’s – zie hiernaast – en merkte op dat het zo’n goed idee is om die foto’s neer te zetten. “Hoezo?”, vroeg een van de dames. Nou, de voorstelling gaat toch over drie zusters en overal staan foto’s van drie zusters. Hun reactie vond ik grappig: “O ja? Geen idee, we waren niet naar de voorstelling, maar naar de film in de andere zaal”.

Het is mooi dat voor drie actrices ‘van een zekere leeftijd’ een nieuw stuk is geschreven. Het is toch bijna niet te geloven dat de buitengewone Anne-Wil Blankers in oktober 83 jaar werd. Maar ja, gezond oud worden is geen kunst, zei Ellen Vogel in 2000 tegen me zei toen ik haar interviewde naar aanleiding van  haar rol in het stuk Verzameld werk. Ze was toen 78 jaar en ze wilde er niets van weten dat het geweldig was dat ze nog actief was. Gezond oud worden was volgens haar iets waar je niets bijzonders voor hoefde te doen.

A-R in de photobooth

A-R en de premièreportier Ruub Petow (foto Rob Goudeketting)

Henriëtte To, Anne-Wil Blankers en Renée Fokker (campagnebeeld door Mark Engelen)

Fokker Blankers Tol, gezien op 14 november 2023 in Schouwburg Amstelveen. Tekst Marijke Schermer, spel Renée Fokker, Anne-Wil Blankers en Henriëtte Tol, regie Guy Clemens, decor Catharina Scholten, kostuums Arien de Vries, licht Jan Harm Wagner, producenten Matthijs Bongertman en Janusz Gosschalk, scènefoto’s Annemieke van der Togt, foto affiche Mark Engelen. Dit is een productie van More Theater Producties, de tournee duurt t/m 1 april 2024. Zie voor meer informatie en de volledige speellijst: www.moretheater.nl