Pia Douwes maakt haar entree als de oudere Elisabeth (foto Annemieke van der Togt)

Elisabeth is Pia, Elisabeth is Danique!

Elisabeth, zo heet de nieuwe musical van Albert Verlinde. En het moet meteen gezegd: de voorstelling is op alle fronten geweldig! Niet alleen vanwege Pia Douwes die nu zestig is en die op haar 28ste in Wenen de rol van Keizerin – ‘Sisi’ – Elisabeth in deze musical creëerde bij de wereldpremière in het Theater an der Wien.

Dit is de rol van haar leven. Het was niet alleen haar internationale doorbraak. Douwes speelde Elisabeth ook in 1999 en 2000 in het Circustheater in Scheveningen, in 2001 en 2002 in de Duitse stad Essen, in 2006 in Stuttgart, in 2008 in Berlijn, in 2017 en 2019 ‘in concert’ op Paleis Het Loo en in Wenen. De rol kent voor haar dus geen geheimen en toch is deze versie anders dan alle eerdere versies.

Er zijn deze keer namelijk twee actrice die Elisabeth spelen. Pia Douwes heeft vlak voor de pauze – ongeveer tachtig minuten na het begin van de voorstelling – een geweldige entree: ze verschijnt een schilderijlijst en is gehuld in de grote witte robe die iconisch is voor deze rol. Uiteraard krijgt ze bij elke voorstelling een open doekje.

Danique Dusée als de jongere Elisabeth en Milan van Waardenburg als De Dood en het ensemble op de achtergrond (foto Annemieke van der Togt)

Danique Dusée is de jonge Elisabeth

Maar eerst speelt debutante Danique Dusée, die net is afgestudeerd aan de Fontys Hogeschool voor de Kunsten, de jonge Elisabeth. Ondanks het feit dat dit meisje een andere fysiek heeft dan Pia Douwes, speelt en zingt ze overtuigend de speelse Elisabeth. Dit speels meisje wordt verliefd keizer Franz Joseph, ze trouwen, maar ze houdt veel meer van haar vrijheid dan de keurslijf aan het Weense hof.

Pia Douwes vertelde in een interview dat het in 1992 eigenlijk al de bedoeling was om de titelrol van de musical door een jonge en oudere actrice te laten spelen. Maar de makers vonden Douwes zo goed dat ze ervoor kozen om haar de hele voorstelling te laten spelen. Danique Dusée zingt het lijflied van deze Elisabeth: Mijn leven is van mij. Helaas is de laatste hoge noot een beetje te hoog gegrepen voor haar.

Het is terecht dat Pia Douwes voor haar rol een nominatie kreeg voor een musical award voor de best vrouwelijke hoofdrol in een grote musical. Ik verwacht overigens dat Vajèn van den Bosch die award krijgt voor Frozen, want die vertolking is wel heel erg goed. Het is ook terecht dat Danique Dusée is genomineerd in de categorie ‘aanstormend talent’. Zij kan, denk ik, al een plek op haar schoorsteenmantel vrij maken.

William Spaaij als Lucheni/Verteller en Danique Dusée en Milan van Waardenburg op de achtergrond (foto Annemieke van der Togt)

William Spaaij als Lucheni/Verteller (foto Annemieke van der Togt)

Danique Dusée als de jongere Elisabeth en Milan van Waardenburg als De Dood (foto Annemieke van der Togt)

William Spaaij in een bijrol? No way!

Wat mij zeer verbaasde, was dat William Spaaij voor zijn vertolking van Lucheni (de moordenaar van Elisabeth en de Brechtiaanse verteller) werd genomineerd voor beste ‘bijrol’ in een grote musical. Bijrol !? No way, dit is absoluut geen bijrol. Spaaij is de rode draad in de voorstelling, vergelijkbaar met Che in Evita. Of de regelaar in Miss Saigon. Hij speelt de pannen van het dak, is volkomen in control en heeft een spetterend nummer waar de tweede acte mee opent: Kitsch over de kitscherigheid aan het Weense hof én over de manier waarop men nu naar Sisi kijkt.

Milan van Waardenburg werd wél genomineerd voor beste mannelijke hoofdrol in een grote musical. Hij speelt De Dood, waar Elisabeth haar hele leven een band mee heeft. “Ik wil niet zonder jou meer leven”, zingen Elisabeth en De Dood in een intens duet. En ja, Milan van Waardenburg is grandioos. Maar zijn rol is in deze musical echt niet groter dan die van William Spaaij.

Danique Dusée als de jongere Elisabeth en het ensemble (foto Annemieke van der Togt)

De sfeer van Anselm Kiefer: de kleuren van as en lood

Wat is verder zo goed aan deze musical? Ten eerste het decor van Carla Janssen Höfelt en het video-ontwerp van Arjen Klerkx (ook genomineerd voor een musical award). Het toneelbeeld heeft iets duisters en doet denken aan de sfeer van de Duitse kunstenaar Anselm Kiefer. Ook de kostuums van Arno Bremers zijn in die sfeer. Het ensemble is gehuld in as- en loodkleuren. Heel somber, heel mooi.

Pia Douwes als de oudere Elisabeth en Guido Gottenbos als keizer Franz Joseph (foto Annemieke van der Togt)

Pia Douwes als de oudere Elisabeth en Ronald Jorritsma als haar zoon (foto Annemieke van der Togt)

Liefde en dood, haat en nijd, de strijd om de macht, haat; daar draait deze musical om. En juist daardoor blijft Elisabeth aangrijpend en tijdloos. Het is bovendien fijn dat de spelers niet wedijveren wie het hardst zingt. Andere rollen dan de drie hoofdrollen worden ook perfect gespeeld: Ann van den Broeck als de krengerige moeder van de keizer, Ronald Jorritsma als de jong volwassen zoon van Elisabeth, Guido Gottenbos als Franz Joseph.

Ik zag een reguliere voorstelling, een paar dagen na de première. Die avond werden na het applaus twaalf nominaties – gouden enveloppen – aan de spelers en makers uitgereikt. Een extra feestelijke avond dus. Een komische Pia Douwes suggereerde dat ze vast genomineerd was voor ‘beste oudere actrice’. Toen ze hoorde dat Danique Dusée was genomineerd voor ‘aanstormend talent’, vielen de twee ‘Sisi’s’ elkaar in de armen.

Pia Douwes ontvangt de nominatie voor beste vrouwelijke hoofdrol in een grote musical (eigen foto vanaf het balkon)

Elisabeth: Pia Douwes omhelst Danique Dusée, beiden genomineerd (eigen foto vanaf het balkon)

Prinses Margarita

Het was een magistrale zet van Albert Verlinde om deze musical nieuw leven in te blazen. Deze meester in publiciteit liet na afloop van de première prinses Margarita op het toneel fotograferen samen met Pia Douwes. En wie anders laat De Telegraaf ‘exclusief’ schrijven wat de prinses tegen ‘Sisi’ zei: ‘Ik heb Pia laten weten hoe ongelofelijk veel ik heb genoten. Maar ook hoeveel waardering ik heb voor haar uitstraling. Dat is bijna niet te beschrijven, hoe mooi en goed het was’

Ik ben benieuwd wat Verlinde komend seizoen in petto heeft als hij Sjors van de Panne de rol van Jacques Brel laat spelen. Dit wordt een nieuwe musical, geschreven door André Breedland, die ook de scripts schreef voor onder meer Ciske de Rat en De Hospita. Helaas stoft hij dan ook de Queen-musical We will rock you af; vind ik minder spannend.

William Spaaij als Lucheni/verteller en het ensemble (foto Annemieke van der Togt)

Pia Douwes als de oudere Elisabeth en Milan van Waardenburg als De Dood (foto Annemieke van der Togt)

‘Een vlekkeloze voorstelling’

De recensies over Elisabeth waren vrijwel unaniem juichend. Patrick van de Hanenberg schreef in Het Parool: ‘verteller William Spaaij steelt de show met zijn bravoure, cynisme en giftige humor’ en ‘Elisabeth is een vlekkeloze voorstelling’. Hein Janssen schreef in de Volkskrant: ‘Pia Douwes is terug als Sisi, nog steeds met een fenomenale stem en een door de jaren heen gerijpte dramatiek’ en ‘Een ware ontdekking is Danique Dusée als de jonge Elisabeth – zij zingt loepzuiver en brengt in haar spel ook diepte aan.’

Pia Douwes na haar entree als de oudere Elisabeth (foto Annemieke van der Togt)

Hein Janssen sloot zijn recensie af met: ‘Als Pia Douwes wederom Mijn leven is van mij zingt, klinkt dat of het voor de eerste keer is. Bij het slotapplaus komen Douwes en Dusée samen op. Dat is zowaar ontroerend: de oude generatie stelt de nieuwe voor, en beide zijn onmisbaar.’ Edwin van der Aa was in het AD iets minder lyrisch, maar hij schreef wel: ‘Zowel de flamboyante Milan van Waardenburg – inmiddels een internationale ster – als de cynische William Spaaij laten een stukje hogeschoolmusical zien in nummers als De laatste dans, Melk en Kitsch. Vooral Spaaij levert, zeker na de pauze, een topprestatie af op dramatisch vlak.’

William Spaaij als Lucheni/Verteller met acteurs als leden van het Weense hof (foto Annemieke van der Togt)

Bianca Barels in Trouw: ‘Haast belangrijker dan Elisabeth is het personage ‘de Dood’, dat Milan van Waardenburg weergaloos neerzet als een vileine, mysterieuze figuur in een lange rode leren jas en met een nonchalante sigaret. Hij bespeelt Elisabeth als een marionet en de sombere prinses kronkelt als antwoord op zijn bezwerende, dirigerende handen. Gewillig vlees, verslaafd gemaakt aan zijn zuigende charme. Na Les Misérables bewijst Van Waardenburg opnieuw zijn enorme talent van internationale allure.’

Zie de trailer: https://www.youtube.com/watch?v=5ihwCyyJ_04 Interessant trouwens om het begin van de productie uit 1999 te zien, met Pia Douwes, Wim Van Den Driessche als Lucheni en Stanley Burleson als de Dood: https://www.youtube.com/watch?v=iscv9RKCZmU

Pia Douwes na haar entree als de oudere Elisabeth (foto Annemieke van der Togt)

Het portret dat Koos Breukel maakte van Pia Douwes, het hangt in de gang van het balkon (eigen foto)

Pia Douwes door Koos Breukel

Het was fijn om de voorstelling te zien in het DeLaMar. Ik had een plek op het balkon. Toen ik terug liep naar de foyer, keek de prachtige, tijdloze foto mij aan die Koos Breukel van Pia Douwes maakte. Ongetwijfeld – naast Simone Kleinsma – onze grootste musicalster.

Elisabeth, gezien 26 maar 2025 in het DeLaMar (aldaar nog t/m 6 april en ook van 13 t/m 24 augustus). Script en liedteksten Michael Kunze, muziek en arrangementen Sylvester Levay, vertaling Seth Gaaikema en Petra C. van der Eerden, decor Carla Jansen Höfelt, kostuums Arno Bremers, regie Frank van Laecke, choreografie Roy Jonathans, met Pia Douwes en Danique Dusée, Milan van Waardenburg, William Spaaij, Guido Gottenbos, Ann van den Broeck en vele anderen. Op tournee t/m 26 oktober. Zie voor kaarten, de trailer en inlichtingen: www.elisabethdemusical.nl