De Mol en de Paradijsvogel: een briljante musical
Laus Steenbeeke als Albert Mol en Silyan Elkattabi als Wassim (foto Liza Kollau)
Silyan Elkattabi als Wassim
De Mol en de Paradijsvogel; zo heet de gloednieuwe musical die Opus One produceert ter gelegenheid van Queer & Pride 2023 – zoals Amsterdam Gay Pride tegenwoordig heet – en die slechts tot en met 6 augustus in het DeLaMar Theater te zien is. Daniël Cohen, al veertig jaar actief als regisseur, vertaler, creatief theatermaker en toch eeuwig jong, schreef en regisseerde deze briljante musical over het leven van de ooit zo populaire Albert Mol (1917-2004) en de fictieve Syrische jongeman Wassim die in het hier en nu naar Nederland is gevlucht omdat hij homoseksueel is.
‘Spreid je veren’
De scènes zijn helder verweven: aan de ene kant zien we Albert Mol in februari 2004 – de maand dat hij overleed – en aan de andere kant zien we de Syrische vluchteling Wassim in 2023 tijdens Queer & Pride in het roze en toch schijntolerante Amsterdam. Het motto van de musical is: ‘spreid je veren’, spreid je regenboogkleurige veren. Homoseksualiteit en de moed om uit te komen voor wie je bent; dat is waar zowel Albert Mol als Wassim in verschillende tijdperken mee worstelen.
Even voor de jongere lezers: de flamboyante Albert Mol was een theater- en televisiepersoonlijkheid die in de jaren dertig van de vorige eeuw debuteerde als danser, cabaretier, komiek en acteur en die later ook actief was als schrijver. Hij werkte in binnen- en buitenland, onder meer bij Wim Sonneveld, hij speelde 55 jaar geleden een hoofdrol in de film Fanfare, schreef onder meer het boek Wat zien ik!? over de Amsterdamse hoerenbuurt en hij werd misschien nog wel het meest bekend als het hilarische, uitbundig nichterige panellid in de ooit zo immens populaire quiz Wie van de Drie? Maar ja, roem is vluchtig. Ik vertelde mijn 28-jarige buurvrouw dat ik naar een musical over Albert Mol was geweest. Albert Mol? Ze had nog nooit van hem gehoord. Dat is natuurlijk begrijpelijk, maar ik schrok er toch even van.
‘Niet verder vertellen’
Laus Steenbeeke en Frans Mulder (foto Liza Kollau)
Het mag als een heldendaad gelden dat Albert Mol in 1969 als eerste Bekende Homoseksuele Nederlander op de televisie live uit de kast kwam. Dat wil zeggen: hij beantwoordde in het programma Een Groot Uur U de vraag van Koos Postema of hij homoseksueel was. Dat deed hij op een grappige, bijna omfloerste manier. Hij werd door de vraag van Postema enigszins overvallen, herpakte zich, keek recht de camera in en wenkte met zijn hand samenzweerderig naar de kijkers om hen – bij wijze van spreken – te lonken om dichterbij te komen. Daarna zei hij: “We zijn onder mekaar en dus is mijn antwoord ‘ja’ (grinnikend) Niet verder vertellen, hoor.”
Laus Steenbeeke, die in de rol van Albert Mol perfect is gecast, speelt deze scène exact zoals de uitzending in 1969 verliep. De scène in de musical is doorsneden met een felle discussie tussen Mol en Wim Sonneveld – mooi ingetogen gespeeld door Frans Mulder – die Mol met klem adviseert om NIET openlijk uit te komen voor zijn geaardheid. Dat doen ze in een knap duet, waarin ze in het reffrein een bekende song van Cole Porter citeren: Let’s just agree to disagree. Sonneveld durfde het immers nooit aan om publiekelijk uit te komen voor zijn gehaardheid uit angst om bij fans uit de gratie te vallen. Albert Mol bijt hem toe: “Ik ben tenminste eerlijk, jij niet”. Sonneveld: “Vrijheid is rekening houden met elkaar”.
Serieus, lichtvoetig en ontroerend
Renée de Gruijl als nachtclubeigenaar in Parijs (foto Liza Kollau)
Spreid je veren en ben wie je bent. Daniël Cohen heeft heel knap en zonneklaar deze problematiek verweven in scènes van toen en nu. Albert Mol kampte met vooroordelen en dat geldt ook voor de Syrische vluchteling – ontroerend mooi gespeeld door de debuterende Silyan Elkattabi – in deze zogenaamd tolerante tijd. Wassim, die als dragqueen optreedt en op straat in elkaar geslagen wordt door moslims, zegt over wat hij in Amsterdam meemaakt: “ze willen me vermoorden of ze willen seks met me”.
Het verdient een compliment dat de voorstelling zowel serieus en ontroerend als lichtvoetig is. Er is genoeg ruimte voor humor en bevrijdend lachen. Zes jongens vormen een uitbundig showballet en ze geven in pittige songs commentaar, bijna zoals een koor dat doet in Griekse tragedies. Renée de Gruyl speelt als enige vrouw in de cast uitstekend onder meer de eigenares van een nachtclub in Parijs, de overheersende moeder van Albert Mol én zijn vrouw Lucie. Mol was immers korte tijd getrouwd; Lucie en hij kregen een dochter die Kika heet). ‘Ouwe Purper-rot’ Frans Mulder maakt indruk als Wim Sonneveld. Bijzonder is dat Mulder zeer goed bevriend was met Albert Mol. Ze schreven samen het boek Breek me de bek niet open, gebaseerd op talloze telefoongesprekken tussen Mol en Mulder.
Met kop en schouders
Laus Steenbeeke als Albert Mol en Milan van Weelden als Guerdon – Geurt – Bill (foto Liza Kollau)
Milan van Weelden steekt letterlijk en figuurlijk met kop en schouders uit boven de rest van de cast. Van Weelden, die eerder dit jaar nog speelde in de musical Sweeney Todd, lijkt zo ontzettend veel op Albert Mols partner Guerdon – ‘Geurt’ – Bill dat het bijna eng is. Hij is werkelijk ’the spitting image’ van de boomlange Amerikaan. ‘Geurt’, zoals zijn koosnaam luidde, was maar liefst 37 jaar de vriend van Albert Mol. Ze woonden tientallen jaren samen in een afgelegen boerderij in Laren, Gelderland en traden in 1998 in Zutphen het huwelijk. De dood van ‘Geurt’ in 2003 was een breekpunt in het leven van Albert Mol. Hij zegt in de voorstelling: “Je zei dat je me nooit zou verlaten”.
Silyan Elkattabi als Wassim en Laus Steenbeeke als Albert Mol (foto Liza Kollau)
Koning Lear en de nar
Aan het eind van de voorstelling dwaalt de eenzame Albert Mol over de Gelderse valei, terwijl de vluchteling Wassim hem daar in de storm tegenkomt. Die scène, waarin wordt uitgesproken dat Mol ronddwaalt in 2004 en Wassim leeft in het jaar 2023, doet denken aan de scène tussen de dolende Koning Lear en de nar. Mooi bedacht en mooi uitgevoerd.
‘Een flikker met flair’
Laus Steenbeeke als Albert Mol en ensemble (foto Liza Kollau)
De voorstelling is zo sterk, omdat de overeenkomsten tussen Albert Mol – de flamboyante en uiterlijk zorgeloze entertainer – en Wassim – de gay vluchteling die ontdekt dat het tolerante Nederland niet het paradijs is waar hij van droomde – allebei hun veren uitspreiden en allebei uitkomen voor wie ze zijn.
Maar welke prijs betalen ze voor die openheid? Albert Mol, die in de voorstelling ‘een flikker met flair’ wordt genoemd, wordt door jongere homo’s geminacht. Een van de leden van het uitstekende ensemble zegt dat hij ‘niks’ met ‘dat soort homo’s’ heeft. Hij bedoelt: de aanstellerige nicht in de quiz Wie van de Drie? Daniël Cohen breekt een lans voor Albert Mol als voorvechter voor homo’s. Uiteindelijk ontaardt de voorstelling in een surrealistische revue, met Albert Mol in het stralende middelpunt. Inclusief glitter hoge hoed. Daniël Cohen zet ‘paradijsvogels’ op een voetstuk en daar is hij glansrijk in geslaagd.
Mis deze voorstelling niet!
Silyan Elkattabi (rechts) (foto Liza Kollau)
A-R en André van Duin (foto Bob Newmark)
De voorstelling is een must voor liefhebbers van het betere muziektheater. De teksten van Daniël Cohen zijn glashelder, snijden hout en zijn amusant. De muziek van Jan Groenteman en Ezra van Nassauw ligt lekker in het gehoor. De in Amsterdam geboren Silyan Elkattabi, een jongen met Marokkaanse ouders, maakt een prachtdebuut, terwijl hij nog in het derde jaar van het Codarts Conservatorium in Rotterdam zit. Er is geen zwakke plek in de cast, met als derde echte hoofdrol de al eerder genoemde Milan van Weelden als ‘Geurt’. Zelden heb ik op een feestje na een première zo veel complimenten gehoord van mensen als André van Duin, Albert Verlinde, Cornald Maas, Annick Boer en meer. André van Duin noemde het ‘een prachtige voorstelling met een mooi verhaal, een prachtige boodschap en heel veel humor’. Van Duin zette op Instagram dat hij zelden zo enthousiast was over een voorstelling ‘met veel lach en ontroering’.
Sterrenregen
A-R en schrijver/regisseur Daniël Cohen (foto Bob Newmark)
De recensies zijn ook terecht zeer lovend, met vier sterren in de Volkskrant, NRC/Handelsblad en het TheaterParadijs die de musical “kwetsbaar, maatschappijkritisch en akelig actueel” noemt. Musical World geeft de voorstelling zelfs vier en een halve ster. Volgens de Theaterkrant geeft Laus Steenbeeke “hofnar en voorvechter Albert Mol in al zijn gelaagdheid gestalte”. Patrick van den Hanenberg schrijft in Het Parool en het AD: “In musical De Mol en de Paradijsvogel zoekt tekstschrijver en regisseur Daniël Cohen met een kraakheldere tekst naar eerherstel voor Albert Mol, de eerste bekende Nederlander die openlijk uitkwam voor zijn homoseksualiteit. […..] Daniël Cohen maakt zich kwaad over die dwaze zelfhaat binnen de homogemeenschap en zoekt met zijn kraakheldere tekst, die zich laat lezen als een met fantasie aangeklede biografie, naar eerherstel voor Albert Mol. Hij heeft de moed gehad om als een pauw zijn veren te spreiden en zich niet als een mol in te gegraven, wat hij Wim Sonneveld verweet”.
Hopelijk durft producent Maarten Voogel van Opus One het naar aanleiding van dit succes aan om De Mol en de Paradijsvogel na de zomer te hernemen in de vorm van een landelijke tournee. Een voorstelling met de waarschuwing ‘het is Pride in de Warmoesstraat en de Reguliersdwarsstraat, maar niet op het Mercatorplein’ verdient het om te worden gespeeld in Staphorst, Winschoten en Drachten. Niet alleen in Amsterdam. Maar voor nu geldt: schiet op voordat het te laat is.
A-R en Bob Newmark (foto Els Goetheer)
A-R op weg naar de première (foto Bob Newmark)
De Mol en de Paradijsvogel, gezien 16 juli in het DeLaMar in Amsterdam, aldaar nog elke donderdag t/m zondag tot en met 6 augustus (aanvang donderdag, vrijdag en zaterdag om 20:30 uur en zondag om 14:30 uur). Een productie van Opus One, tekst en regie Daniël Cohen, muziek Jan Groenteman en Ezra van Nassauw, met onder anderen Laus Steenbeeke, Silyan Elkattabi, Frans Mulder, Milan van Weelden en Renée de Gruijl, choreografie Roy Jonathans, decor en kostuums Timo Arling, scènefoto’s Liza Kollau, de andere foto’s zijn gemaakt door Bob Newmark, Maarten Mater en Els Goetheer. Zie voor meer informatie: www.opusone.nl en www.delamar.nl
A-R en Bob op weg naar de première (foto Maarten Mater)
