Antigone, Greta Thunberg en Poetin 

Julien Croiset, Felix Burleson en Marguerite de Brauw (foto Marieke Timp)

Regisseur en theatermaker Agaath Witteman richtte in mei 2021 de stichting Studio Antigone op. Dat was een maand na haar 79ste verjaardag. Sommige mensen zijn nu eenmaal zo bezield en leeftijdloos dat ze doorgaan waar anderen allang van hun ‘ouwe dag’ genieten. Ze is, wat dat betreft, net zo gepassioneerd met haar vak bezig als haar inmiddels 87-jarige echtgenoot Hans Croiset.

In de eerste productie van Studio Antigone speelt hun zoon Julien Croiset de machthebber Kreon in de Griekse tragedie Antigone. De andere rollen worden vertolkt door Marguerite de Brauw, die de titelrol speelt, Felix Burleson, Tim van den Heuvel en er is een belangrijke rol weggelegd voor Henri Overduin als zanger, muzikant, alsmede componist van de koorzangen en repetitor. Er is nog slechts een aantal voorstellingen, met op vrijdag 28 november een extra voorstelling in het Betty Asfalt Complex in Amsterdam.

Marguerite de Brauw (foto Marieke Timp)

Deze Griekse tragedie van Sofokles, die dateert uit de vijfde eeuw vóór Christus, lag Agaath Witteman altijd al na aan het hart. In een toelichting schrijft ze: “Antigone is actueel, heeft dramatische kracht en spelpotentie. Het is echt onzin om te zeggen dat een Griekse tragedie oud en stoffig is. Voor ons publiek, jong tot en met oud en zo divers als maar kan, maken we er een levendige, soms zelfs komische en opwindende, maar altijd waarachtige voorstelling van. Antigone zou vandaag geschreven kunnen zijn.” Antigone is een spannend verhaal over een jonge vrouw uit een verdoemd geslacht. Haar vader Oidipous trouwde met zijn eigen moeder; zij kregen vier kinderen waarvan Antigone er een is. Het draait allemaal om het feit dat Antigone haar broer wil begraven tegen de wil van de nieuwe man op de troon Kreon. De reden? Die broer vocht in de oorlog aan de verkeerde kant. Kreon dreigt Antigone zelfs met de hongerdood als hij zijn zin niet krijgt.”

Scènefoto (foto Marieke Timp)

De voorstelling legt een wereld bloot van lang geleden, maar een wereld die verrassend veel op de onze lijkt. Ook bij ons kan het zomaar gebeuren dat je tegenover de overheid komt te staan, ook hier maken we dagelijks het drama mee van een dictator aan onze grenzen die net zolang blijft moorden tot hij krijgt wat hij hebben wil. Uit het verbod om te begraven vloeien actuele thema’s voort: de eenling tegenover de overheid, familiewaarden tegenover het staatsbelang, democratie tegenover tirannie. Maar ook prangende vragen: wat doe je om je macht te behouden? Je tegenstander doden, zelfs als hij of zij familie van je is? Hoever ga jij als burger om je ideaal te verwezenlijken? Desnoods sterven voor je ideaal? Agaath Witteman haalt een actuele vergelijking aan: “Durf jij Greta Thunberg te zijn?”

Marguerite de Brauw (foto Marieke Timp)

De koorzang is in deze productie zeer belangrijk. Witteman licht toe: “Juist becommentariëren van de handeling, zoals het koor doet, zet het publiek aan tot meedenken. Zo wordt elke toeschouwer zelf een deel van het Koor. Zo vertellen de spelers en toeschouwers samen het verhaal.” De vier acteurs spelen menig dubbelrol en opereren vooral sterk als koorleden. De toeschouwers worden veelvuldig rechtstreeks toegesproken, er wordt een beroep gedaan op ons geweten, onze verantwoordelijkheid als toeschouwer. Dat is confronterend op een spannende manier. De Surinaamse acteur Felix Burleson imponeert als de blinde ziener Tereisias, Marguerite de Brauw is ontroerend en bijna beangstigend in haar wanhoopskreten: “Goden, waar zijn jullie? Hóren jullie mij”. Julien Croiset doet in zijn intonatie soms denken aan zijn oude vader die zich in Leiden tussen de toeschouwers bevond. Het muzikale anker is Henri Overduin, die musiceert en meezingt.

De Egyptische tempel in het Museum voor Oudheden in Leiden (foto Jaap Augustinus)

De Tempel van Taffeh

Ik had het voorrecht om deze voorstelling op 3 november 2022 te zien in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Met als decor de Egyptische poort – ‘de Tempel van Taffeh’ – die altijd staat opgesteld in de entreezaal van het museum. Deze tempel is tweeduizend jaar oud, terwijl het stuk van Sofokles een paar eeuwen eerder is geschreven. Een kniesoor die daarop het.

Wat was het een geweldige ervaring om dit stuk eenmalig te zien tegen de achtergrond van deze tempel. Wat jammer dat deze tempel niet van piepschuim is en gewoon voor de volgende voorstellingen kan worden ingeladen en weer elders worden opgebouwd. De andere voorstellingen zijn in kleinere theaters of in bijvoorbeeld de kleine zaal van De Meervaart, ‘Het Paradijs’ op zolder van de Koninklijke Schouwburg in Den Haag, het Betty Asfalt Complex in Amsterdam of ‘Onder de Hanenbalken’ boven restaurant De Eendracht in Abcoude. Dan spelen de acteurs tegen een achterdoek en decorstukken van Herbert Janse in plaats van tegen het decor van een echte tempel. Maar ook dan zal deze productie zeker goed uit de verf komen, want het gebodene is spannend en beklemmend genoeg.

Vrij naar Louis van Gaal, Wilders, Rutte en Mulisch