Expositie Martine Antonie en Marte Röling – ‘Droomwerk’ in Kasteel ’t Nijenhuis, Wijhe/Heino (onderdeel van Museum De Fundatie in Zwolle) t/m 22 januari 2017. Portretfoto’s van Marte Röling: Jeroen Wielaert.
Voordat de opening begint, staat Marte Röling op de oprijlaan van Kasteel ’t Nijhenhuis. Een tevreden roker, met haar leeftijdloze charme en charisma. “Mijn werk wordt in het bijgebouw geëxposeerd,” zegt ze. “Mijn moeder hangt in het hoofdgebouw.” Uit die mededeling klinkt grote tevredenheid. Kasteel ’t Nijenhuis in Wijhe/Heino in het Overijsselse Salland – onderdeel van Museum De Fundatie in Zwolle – hangen ‘droomschilderijen’ van Martine Antonie (1909-2006), in de Tuinzaal hangt en staat ‘Droomwerk’ van Marte Röling.
Martine Antonie – pseudoniem van Tonny Röling-Grolle – was een laatbloeier. Ze schilderde al op jonge leeftijd, maar debuteerde op 52-jarige leeftijd in het Stedelijk Museum Amsterdam, in 1964 had zij een expositie in het Gemeentemuseum in Den Haag en in 1966 in het Stedelijk Museum Schiedam. Haar dochter was in die tijd een twintiger. Terwijl Marte met succes aan een bloeiende carrière timmerde als beeldend kunstenaar en illustrator, ondervond haar moeder de belangstelling voor haar eigen werk als beklemming. Erkenning vond ze onbelangrijk. Ze werkte voor zichzelf.
Als jonge vrouw maakte Martine Antonie (zelf)portretten die passen in de lijn van Carel Willink. Er hangen in Kasteel ’t Nijenhuis enkele vroege zelfportretten, waarop een sterke vrouw de toeschouwer doordringend aankijkt. Heel mooi, veel mooier dan zelfportretten van tijdgenoten. Haar latere schilderijen, gemaakt tussen de jaren zestig en tachtig, zijn kleurrijk en fantasievol. Met schimmige figuren en landschappen. Het warme palet en de decoratieve vlakverdeling doen denken aan middeleeuwse fresco’s, mozaïeken of oosterse tapijten. Er is ook verwantschap met Pierre Bonnard en Edvard Munch. Veel doeken zijn geschilderd naar aanleiding van reizen door Europa, Azië en Afrika. Ze gaf de landschappen niet realistisch weer, ze verbeeldde in haar ‘droomschilderijen’ een ideële werkelijkheid, een gedroomd paradijs. Sfeervol, mysterieus.
De werken van de tien jaar geleden overleden Martine Antonie hangen in het hoofdgebouw van de zeventiende-eeuwse buitenplaats, die tot 1984 het woonhuis was van Dirk Hannema, kunstverzamelaar en in een ver verleden directeur van Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam. De doeken hangen temidden van de vaste kunstcollectie en antieke meubelstukken van Hannema. Er hangt ook werk uit de vaste collectie van Museum De Fundatie, zoals van Paul Citroen, Piet Mondriaan, Karel Appel, Jan Cremer. Alleen al vanwege de schoonheid en de rust in en rond het kasteel is een bezoek aan deze expositie de moeite waard; te meer omdat de beeldentuin magnifiek is. Met metershoge, vaak futuristisch aandoende sculpturen en werk uit de vaste collectie van onder anderen Charlotte van Pallandt (haar beroemde, bonkige standbeeld van Wilhelmina), Karel Appel, Zadkine en Jan Verschoor.
Ralph Keuning, de onvolprezen directeur van De Fundatie, wist Marte Röling niet alleen over te halen om werk van haar moeder te exposeren. Hij spoorde haar ook aan om voor haar eigen aandeel aan deze expositie nieuw werk maakte. Zo gezegd, zo gedaan. Marte Röling ging in juli van dit jaar in haar atelier/woning in het Groningse Uithuizen als een bezetene aan de slag. Het resultaat is een reeks ‘droombeelden’: kunstwerken die ze graag zou willen maken maar die nooit gerealiseerd kunnen worden. Sommige zouden te groot worden, andere zijn technisch niet haalbaar en weer andere blijven onhaalbaar vanwege de uitzonderlijke locatie. Röling tekende en schilderde monumentale ontwerpen op foto’s, waarvan ze de meeste zelf maakte. Zoals gigantische groene, glimmende buizen die hoog boven piramides in Egypte slingeren, grote – ogenschijnlijk glazen – luchtbellen boven de Urnersee in Zwitserland, een torenhoog ‘bubbelend Nijlbeeld’ dat in Caïro uit het water tevoorschoon komt.
De ‘droombeelden’ zijn alleen te zien op de door Röling beschilderde foto’s. Ze kunnen nooit worden verwezenlijkt. “Het is een heerlijk geruststellend idee,” zei ze zelf tijdens de opening. “dat ze niet echt uitgevoerd kunnen worden. Ik heb deze droombeelden gemaakt en nu zijn ze klaar.” In de Tuinzaal staan ook beelden van Marte Röling die wel daadwerkelijk zijn gemaakt. Er zitten twee ‘grote vette vredesduiven’; één korenblauw, de ander shocking pink en beide met gouden farao-ogen. En er zijn zogeheten ‘prikbeelden’: speelse sculpturen vol kleur en beweging die op of aan metershoge stangen zijn geprikt. De duo-expositie is een ode aan twee krachtige vrouwen avant la lettre, ver voordat het woord ‘powerwoman’ gemeengoed werd. Komt allen wegdromen bij deze droombeelden, droomschilderijen en droomlocatie. En ben je toch in de buurt van Zwolle, ga dan ook naar Museum De Fundatie zelf met tot en met 15 januari 2017 de expositie ‘Zie de mens – 100 jaar, 100 gezichten’: (zelf)portretten van onder anderen Kokoschka, Picasso, Brancusi, Dumas, Bacon, Goldin, Nussbaum en nog veel meer. De expositie ‘Droomwereld’ in Kasteel ’t Nijenhuis’ duurt tot en met 22 januari 2017. Zie voor meer informatie: www.museumdefundatie.nl
