Drie werelden in Voorlinden: Roeters, Baas en Katz

In Museum Voorlinden in Wassenaar zijn tot en met 1 oktober drie exposities die een wereld van verschil zijn: portretten, cut-outs en monumentale landschappen van de Amerikaanse kunstenaar Alex Katz, de tentoonstelling It’s about time van Maarten Baas (die vooral bekend is van zijn bijzondere klokken, zoals in het Rijksmuseum in de gang naar de Philipsvleugel) en tot en met 24 september grappige tekeningen en spitsvondige overpeinzingen van Rogier Roeters, een grootheid op Instagram. De grote overeenkomst tussen de drie heren is dat ze alle drie op hun eigen manier wereldberoemd zijn.

LET OP: dit wordt een lang stuk, LANGER DAN GEWOONLIJK MET HEEL VEEL AFBEELDINGEN, maar het zijn dan ook drie kunstenaars. DUS HOU VOL, VRIENDEN!

Rogier Roeters: ‘ADEM HALEN HEB ZUCHT’

Van de drie kunstenaars is de nog altijd actieve, 95-jarige Alex Katz de beroemdste, ik begin met Rogier Roeters (1980) die in één zaal maar liefst 2500 tekeningen en een aantal neonwerken exposeert. Rogier Roeters, van wie ik nog nooit had gehoord en die voor mij een opzienbarende verrassing was, is een begrip op Instagram waar hij circa 125.000 volgers heeft. Zijn tekeningen en teksten zijn uitermate grappig, soms ontroerend en altijd inventief.

Professioneel goochelaar

Rogier Roeters studeerde aan kunstacademie in Den Bosch en werd gescout door het Sandberg Instituut Amsterdam, de masteropleiding van de Gerrit Rietveld Academie. Onder het toeziend oog van meestergoochelaars Rini Popelier, Leo Smetsers en Henk Arnoldus ontwikkelde hij zich tot professioneel goochelaar en sinds 2014 maakt hij tekeningen doe een combinatie zijn van ernst, humor en een liefde voor verwarring scheppen. Eigenlijk is hij nu een goochelaar met schetsen en teksten. Hij goochelt als het ware met de hersenen van toeschouwers. Schaamte komt niet voor in zijn vocabulaire. Hij werkt vrijwel altijd op A4-formaat en in Voorlinden zijn in één zaal 2500 van die tekeningen op de muren geprikt, van boven tot onder. Erg leuk is dat op een vitrinekast een hele rij verrekijkers staat om de hoogste tekeningen te bekijken. In de vitrine liggen nog eens duizenden verschillende tekeningen, want Roeters kwam bij Voorlinden aanzetten met zesduizend (!) tekeningen.

 

 

 

 

Spitsvondige teksten bij schetsmatige tekeningen

Woorden, beelden en zinnen dringen zich op aan Rogier Roeters. In zijn atelier in Den Bosch legt hij ze pijlsnel en trefzeker vast met verfstiften op A4-papier. Het zijn geabstraheerde schetsen in een naïef cartooneske stijl, met spitsvondige teksten in markante hanenpoten.

Op Instagram zijn Roeters absurdistische, poëtische, humoristische en soms grove tekeningen en grappige woordspelingen een grote hit. Hij werkt razendsnel en intuïtief, zodat de oprechtheid van de emotie en de spontaniteit à la minute worden vastgelegd. Hij belicht emoties die iedereen voelt: van lust en seks tot angst en onzekerheid. Hij  laat zien waarom hij moet lachen, zoals andere etiketten voor bekende merkproducten verzinnen.

Zelf zegt Roeters: “We zijn allemaal alleen op deze wereld. Ik zal nooit helemaal begrijpen wat jij bedoelt en andersom geldt hetzelfde. In mijn tekeningen zoek ik daarom verbinding; ik laat zien wat we allemaal voelen en dat we allemaal maar wat aankloten.”

‘Achter deze wolk schijnt de zon’

Speciaal voor Museum Voorlinden maakte Rogier Roeters werken in neonletters. En er is een buitenkunstwerk, gemaakt voor de de prachtige tuin rond het museum. Tussen de bomen  hangt hoog in de lucht een driedimensionale blauwe wolk met in zwarte letters de tekst ‘Achter deze wolk schijnt de zon’.

Voor wie Rogier Roeters niet kent, zoals ik, is deze expositie een openbaring. Ik schoot telkens in de lach bij weer een grappige tekeningen. Dat gebeurt me ook vrijwel altijd bij de cartoons van Kamagurka en Gummbah, bij de Lucky TV filmpjes van Sander van de Pavert en de DirkJan-cartoons van Mark Retera. Wie die humor leuk vindt, zal ook genieten van deze tentoonstelling.

Alles is te koop (en meer)

Bijzonder is ook dat alle werken van Roetiers in het museum te koop zijn. De originele tekeningen en teksten kosten tussen de 450 en 575 euro, prints zijn in de museumwinkel te koop voor 95 euro. In de museumshop is ook heel wat Roeters-merchandise: van bedrukte T-shirts en wijnflessen met door hem getekende etiketten. Zie voor meer informatie over Rogier Roeters, zijn kunst en zijn merchandise: www.rogierroeters.nl. Bezoekers van de website worden – geheel op z’n Roeters – verwelkomd met de woorden: “Welcome / Well cum / I came well / Au revoir / Gevoelige snaar”. Dat alleen al vind ik grappig.

Maarten Baas: ‘It’s about time’

En dan Maarten Baas (1978): deze kunstenaar is bekend om zijn bijzondere klokken. Als ik in het Rijksmuseum naar de Philipsvleugel loop, sta ik altijd een paar minuten stil in de gang bij een werk uit zijn Real Time-serie: een staande klok waarin je in de matglazen wijzerplaat het hoofd en de handen ziet van een man die elke minuut met een doekje de grote wijzer weg poetst en vervolgens met een dikke viltstift de nieuwe wijzer een minuutje verder tekent. Fascinerend inventief.

Sinds 2021 hangt er zo’n klok – maar dan veel groter – bij Paddington Station in Londen. De wereldberoemde popzanger Peter Gabriel zag deze klok en vroeg Baas om eenzelfde installatie voor zijn huidige wereldtournee te maken. Die was dan ook te zien tijdens het concert van Gabriel begin juni 2022 in de Ziggo Dome in Amsterdam. Een knipoog is bij Maarten Baas nooit ver weg. Toen ik hem in Voorlinden vroeg waar de deur en de ladder tegen een muurtje voor dienen (zie foto rechts), antwoordde hij met een stalen smoel: “Anders kan die man de klok niet in en uit”.

The Sweepers Clock

Volgens Maarten Baas is elke klok ‘een verhaal op zichzelf’, omdat iedereen een andere perceptie heeft van tijd. Iedereen heeft te maken met tijd. Maar niemand gebruikt de tijd zo inventief in zijn of haar werk als Maarten Baas. Zijn allereerste klok dateert uit 2009, toen hij een ‘analoge, digitale’ klok maakte. Je ziet de bekende rode led-streepjes veranderen. Maar wie beter kijkt, ziet dat ook hier een mannetje de streepjes weg poetst en verandert. In het museum is ook een grote video van twee mannen die op een leeg parkeerterrein rotzooit aan het vegen zijn. Toen ik de zaal in kwam lopen, was het precies twaalf uur. Er stond dus slechts één streep naar boven, want de twee ‘wijzers’ van de klok overlapten elkaar. Dit is de Sweepers Clock. Twee straatvegers stonden om twaalf uur te wachten tot het één minuut over twaalf werd, zodat ze het vuil konden scheiden in een grote en een kleine wijzer. En zo verder, van minuut tot minuut. Tegen de tijd dat ik mijn hier gepubliceerde foto maakte, was het dus kwart over twaalf. De twaalf uur durende film is gemaakt op het parkeerterrein van FC Den Bosch. Maarten Baas: “Daar was ruimte, want zoveel fans heeft die voetbalclub niet”.

Grootvaders klok: opa, een volwassene en een kind

In een andere expositieruimte prijken drie staande klokken naast elkaar. Rechts een ouderwetse klok, waarin een ‘grootvader’ met een lange witte baard de tijd telkens verandert. In het midden een strakkere klok, waarin een man de tijd verandert en links een kinderklok – grappig opgebouwd uit allerlei materialen – waarin een een kind de tijd verandert. Het leuke is dat Maarten Baas zowel de oude man als de volwassesne en het kind zelf is.

Lege stoelen

Speciaal voor deze expositie in Voorlinden maakte Baas eerder dit jaar in zijn clay-serie de installatie The Empty Chair. Het zijn vijf stoelen, waarvan de rugleuningen tot de hemel lijken te reiken. De ogenschijnlijk kwetsbare kleiwerken hebben een stalen frame en gaan over kinderlijke spontaniteit en naïviteit. Een van de rugleuningen lijkt zelfs dóór het glazen plafond heen te breken. Baas maakte eenzelfde stoel in 2011 voor Amnesty International als protest tegen de toenemende onderdrukking wereldwijd van schrijvers, journalisten, kunstenaars en activisten. De leuning van de stoel lijkt op een ladder die tot aan de hemel reikt. Voor Maarten Baas symbolisch voor de vrijheid van denken en spreken: ‘The sky is the limit’. Bezoekers mogen op de stoelen plaatsnemen. Een unicum in een museum! Mensen die mij kennen weten: dat laat ik me geen twee keer zeggen.

Descartes/Baas: ‘”Cogito ergo sum” – “I think, therefore I am”

Ik besteed ook aandacht aan Maarten Baas’ fascinerende, bijna duizelingwekkende installatie I think, therefore I am. Hij refereert hiermee aan ‘Cogito ergo sum’, de beroemde uitspraak van de Franse filosoof Descartes: ‘Ik denk dus ik besta’. Baas heeft een op eigen(tijdse) variant gemaakt met behulp van honderden videobeelden van Youtube, waarop iemand zegt ‘I think’. Deze twee Engelse woordjes kan je op twee manieren interpreteren: ‘ik denk’ en ‘ik vind’.

Baas: “Iedereen heeft een mening en kan op sociale media een platform voor zichzelf creëren. Een mening hebben lijkt wel bijna een bestaansrecht. Dat kun je cynisch bekijken – iedereen is een influencer – en tegelijkertijd is het geweldig dat dit kan. Maar hoe gaan we gezamenlijke problemen oplossen als iedereen in zijn eigen bubbel blijft?” In de installatie word je van alle kanten toegesproken door onbekende en zéér bekende grootheden, zoals Frank Sinatra, Margaret Thatcher, Louis van Gaal, Marilyn Monroe, Michael Jackson, Kurt Cobain, Jack Nicholson, Bob Marley, Whoopi Goldberg, maar ook door Scooter van The Muppets. Telkens in een korte flits: “I think” – “Ik denk”. Zie voor meer informatie over Maarten Baas: www.maartenbaas.com.

Alex Katz: monumentaal en glad

Tenslotte de Amerikaanse kunstenaar Alex Katz (1927), aan wie veel kranten als enige van de drie exposanten in Voorlinden aandacht besteden. Hij is weliswaar de beroemdste van deze drie kunstenaars, maar ik had nog nooit van hem gehoord. Hij schilderde en schildert nog altijd op zijn hoge leeftijd in heldere kleuren gladde oppervlakken en scherpe composities. In een koele abstraherende stijl, met monochrome achtergronden en monumentaal groot. Al bijna acht decennia schildert hij de Amerikaanse cultuur en de moderne maatschappij.

De schilder laat zich inspireren door de vormentaal van dans, televisie, films en billboards. Hij was een belangrijk wegbereider voor de pop art en wordt gezien als één van de belangrijkste Amerikaanse kunstschilders van de vorige eeuw. Zijn werk wordt geprezen om de unieke stijl en techniek en is te zien in musea over de hele wereld. Hij formuleert het zelf aldus: “Ik maak graag een beeld dat zo eenvoudig is dat je er niet aan voorbij kunt, en zo ingewikkeld dat je het niet kunt doorgronden.”

Zijn muze en grote liefde Ada

In Museum Voorlinden hangt – en staat – zowel vroeg als zeer recent werk, waaronder portretten uit de jaren zestig en monumentale landschappen uit de afgelopen tien jaar. Hoogtepunten zijn onder andere zijn modieuze doek Black Hat 2 (2010) en Blue Umbrella 2 (1972). Voor laatstgenoemde portret poseerde zijn vrouw en muze Ada, met wie hij in 1958 in het huwelijk trad. De twee zijn nog altijd samen en Alex Katz beschrijft zijn grote liefde nog altijd als een ‘knock-out’. Heel poëtisch bij Blue Umbrella is dat de regendruppels op haar gezicht ook kunnen worden gezien als biggelende tranen.

Voorlinden is ideaal voor het werk van Katz

Alex Katz woont in New York en Maine en werkt nog steeds elke dag. Hij volgt de ontwikkelingen in de kunstwereld op de voet en blijft jong talent beïnvloeden en stimuleren. Een groot deel van de nu geëxposeerde werken behoren tot de collectie van Voorlinden. In 2019 bezocht Katz het museum en toen ontstond het idee voor deze tentoonstelling. De grote zalen van het museum, met de hoge plafonds en veel daglicht, zijn ideaal om zijn schilderijen op groot formaat te tonen, vond hij..

In het museum hangen onder meer een bloemenlandschap met de poëtische naam Yellow Flags (2011). Ook hangt er het panoramische groepsportret Twelve Hours (1984) en Homage to Degas (2018) met vijf naakte, gestileerde danseressen. Bijzonder is Green Table (1996): een lange tafel, waarop tientallen meer dan levensgrote koppen staan opgesteld. Het zijn beschilderde ‘cut-out’, waarbij ook portretten van Alex Katz zelf, natuurlijk zijn vrouw Ada in het middelpunt en verder familie en vrienden. Wie om de tafel heenloopt, ziet de achterkant van de hoofden. Ook beschilderd. Buiten op het gras staat nog een ‘cut-out’ van Katz, getiteld Park Avenue Departure (2019).

 

Het werk van Alex Katz is altijd heel glad en vlak. Je moet ervan houden en ze zijn hoe dan ook overrompelend. Met zijn cut-outs slaat hij een brug tussen beeldhouwen en schilderen. Soms verwijdert Katz alle picturale ruimte rondom zijn vlakke figuren. Hij snijdt zijn figuren, geschilderd of gedrukt op hout of metaal, uit langs de contouren en plaatst ze tegen de achergrond van de directe omgeving. Zo worden bezoekers bij wijze van spreken onderdeel van het kunstwerk, zoals bij het werk Chance, waarbij drie vrouwen in badpak elk een strandbal vasthouden. Als je om het werk heen loopt, zie je dat het werk aan de achterkant ook beschilderd is. Allemaal zeer de moeite waard.

De exposities met werk van Maarten Baas en Alex Katz zijn te zien t/m 1 oktober 2023 en van Rogier Roeters t/m 24 september. Museum Voorlinden (Buurtweg 90 in Wassenaar) is dagelijks open van 11.00 tot 17.00 uur. De Museumkaart is helaas niet geldig, entree volwassenen € 19,50, jongeren van 13 t/m 18 jaar € 8,50, kinderen t/m 12 jaar: hebben gratis toegang. Het is niet nodig om een timeslot te reserveren. Rond het museum is een heerlijke tuin; zeg maar gerust: een park. Ook de vaste collectie blijft fascinerend met als highlights onder meer Swimming Pool van de kunstenaar Leandro Erlich, de cortenstalen sculptuur Open Ended van Richard Serra en het levensechte, kolossale kunstwerk Couple under an Umbrella van Ron Mueck. Zie voor meer informatie: www.voorlinden.nl