De bezem ging zeer geslaagd door Mozarts Zauberflöte

Het symbool van het genootschap van Sarastro (eigen foto)

Het einde van de voorstelling (eigen foto)

Mozarts Zauberflöte – The Next Generation, zo heet de nieuwe voorstelling van de Theaterallliantie en Opera2Day. Regisseur Theu Boermans en schrijver/acteur Frans van Deursen namen de opera uit 1791 van Mozart bij de lurven en creëerden hun eigen, zeer hedendaagse en soms akelig actuele Toverfluit. In het Nederlands, waarbij Frans van Deursen de vertaling maakte. Het zal voor sommige operaliefhebbers even schrikken zijn als ze de eerste woorden van Tamino horen: “Wat een kútzooi! Kut, kut, kut!” Vóór aanvang is al te zien welke kant het opgaat, want op het nog afgedekte toneel wordt een niet mis te verstaan symbool geprojecteerd: een onverbloemd stijve pik met twee ballen tussen nazistische vleugels. Maar uiteindelijk komt alles goed, zoals dat in zwartgallige sprookjes hoort. Want uiteindelijk wapperen regenboogvlaggen en een vlag van de Europese Unie.

Akelig toekomstbeeld

Roman Brasser als Tamino (foto Joris van Bennekom)

Svenja Gabler als de Koningin van de Nacht met haar amazones (foto Joris van Bennekom)

In 2019 maakte Theu Boermans met zijn vaste team voor de Theateralliantie, het Nationale Toneel en Opera2Day al de succesvolle voorstelling Amadeus. Tijdens deze productie werd de kiem gelegd voor Mozarts Zauberflöte. De radicale bewerking speelt zich af in een akelige toekomst waarin ultrarechtse mannen met harde hand de macht uitoefenen. Voor vrouwen, jongeren en minderheden is geen ruimte. Ook niet voor de Koningin van de Nacht; in deze versie een verbitterde feministe. Zij en haar dochter Pamina vechten tegen de zittende macht, bijgestaan door Tamino en de ganzenjager Papageno. De nieuwe generatie is uit op het verstoten van de macht; op zoek naar een wereld waarin iedereen gelijk is en gelijke kansen krijgt en de aarde weer leefbaar wordt. Frans van Deursen laat in het programmaboek optekenen dat Mozart indertijd een ‘Singspiel’ maakte: een muziekstuk waarin spel net zo belangrijk was als zang. Dat is in deze voorstelling evident: slechts enkele uitvoerenden zijn operazangers, de anderen hebben ervaring in toneelstukken, musicals of in films of tv-series. Van de operazangers imponeert de bariton Huub Claessens als de machthebber Sarastro. Wat kan die man ijzingwekkend laag en indrukwekkend zingen.

Bravo voor Papageno, de ganzenjager

Jasper van Hofwegen als Papageno met geschoten ganzen (foto Joris van Bennekom)

Huub Claessens als de machthebber Sarastro, Mike Reus als Monostatos en twee bodyguards (foto Joris van Bennekom)

Voor mij is de meest geslaagde creatie van de voorstelling Papageno, gespeeld door Jasper van Hofwegen. Deze jeugdige acteur, die eerder speelde in (jeugd)musicals en producties van Orkater, is zeer innemend en grappig. Hij dartelt als een soort Puck uit Midzomernachtsdroom door de voorstelling en doet soms denken aan Alex Klaasen, met zijn ogenschijnlijk onschuldige blik en geslaagde grappen. De vogelvanger Papageno is in deze versie een ganzenjager. Hij schiet twee ganzen, waarbij het wel erg woke is dat in het programmaboekje staat vermeld: “de ganzen die in deze voorstelling als rekwisiet gebruikt worden, moesten wegens ziekte gedood worden.” En ook: “de slang die gebruikt wordt, is namaak (pluche).”

De machthebber Sarastro houdt meteen na de pauze – rechtstreeks tegen de zaal – een donderpreek als leider van een doodeng, ultrarechts genootschap. Hij praat onder meer lovend over de bestorming van het Capitool in januari 2021. Hoewel hij zich bevindt in de tempel van de Egyptische godheid Osiris, oppert hij de mogelijkheid om ook het Binnenhof te bestormen. Eigenlijk idioot, maar de betekenis van zijn toespraak komt wel binnen. Met gelijkheid heeft hij ook al niks: “Het succes van de beschaving huist in ongelijkheid. Een man is een man, een vrouw is een vrouw.” Zijn streven: het stichting van een Vierde Rijk”. Zijn gevolg doet denken aan de bestormers van het Capitool op 6 januari 2021. Een van de mannen ziet er zelfs zo uit als de bekende QAnon-shaman, inclusief geverfd gezicht en grote hoorns op zijn hoofd.

Angstwekkend, luguber én komisch

Roman Brasser als Tamino en Sofia Ferri als Pamina in de tempel van Osiris (foto Joris van Bennekom)

Alles aan deze zinderende productie is imposant. Het lugubere decor van Bernard Hammer, de bewegende projectie van Arjen Klerkx, de kostuums van Mattijs van Bergen, het grote Ludwig Ensemble onder leiding van dirigent Hernán Schvartzman en de acteurs en zangers op het toneel. Mike Reus, die vaker onder regie van Theu Boermans speelde, is zowel angstwekkend als komisch in zijn rol als de beestachtige seksmaniak Monostatos, die er een eigen, zeer grove straattaal op nahoudt. De amazones – de operazangeressen Maartje Rammeloo, Lucie van Ree en Ingeborg Bröcheler – zijn ook grappig als oversekste vrouwen die hun handen letterlijk niet kunnen afhouden van Tamino. Een van hen zingt: “Ik geef mijn lever en mijn longen voor kwartier met deze jongen”.

Sofia Ferri is sterk als Pamina, de dochter van de Godin van de Nacht. In het verhaal moet ze worden gered uit de klauwen van Sarastro, maar deze Pamina staat haar eigen mannetje. Ze is zelfs krachtiger dan haar ‘redder’ Tamino, gespeeld door Roman Brasser. Vrijwel alle gezongen teksten zijn goed te verstaan, hoewel het wel prettig is dat er ook boventiteling is. De humor van Frans van Deursen is effectief, maar soms wel erg flauw en kinderachtig. Wanneer ze hun weg zoeken in de tempel van Isis en Osiris, zegt Pamina tegen Tamino: “Isis en Osiris is een hele slechte schwarmatent”.

Een aanrader

Vanzelfsprekend is de muziek van Mozart, die live wordt vertolkt door het Ludwig Ensemble onder leiding van Hernán Schvartzman, onovertroffen. Alle grote aria’s komen voorbij, zoals Der hölle Rache door Svenja Gabler en zoals het geestige ‘Papa-papa-papa-papa-papa-geno’-duet tussen Papageno en Papagena. In het programmaboek staat dat er heel wat understudy’s zijn voor de meeste rollen. Logisch, want dit is een zware voorstelling die ook na de zomer wordt hernomen.

Het is, commercieel gezien, trouwens heel slim dat de producenten ervoor hebben gekozen om de titel van de voorstelling niet te vertalen in het Nederlands. Het is weliswaar een volledig Nederlandstalige voorstelling, maar Mozarts Zauberflöte trekt waarschijnlijk toch meer publiek dan Mozarts Toverfluit. Bovendien is de toevoeging The Next Generation aanlokkelijk voor een jong publiek, dat niet schrikt van alle krachttermen. Kortom: een aanrader.

A-R op weg naar de première (foto Jaap Augustinus)

Jaap en A-R voor aanvang van de première in Amare

Mozarts Zauberflöte – The Next Generation, gezien 11 juni in Amare Den Haag. Een productie van de Theateralliantie en Opera2Day, muziek Wolfgang Amadeus Mozart (bewerkt door Max Knigge), bewerking Theu Boermans (ook regie) en Frans van Deursen (ook vertaling), het Ludwig Ensemble onder leiding van Hernán Schvartzmann, decor Bernhard Hammer, kostuums Mattijs van Bergen, producent Rosalie Mohr, met o.a. Sofia Ferri, Roman Brasser, Jasper van Hofwegen, Mike Reus, Huub Claessens en Svenja Gabler, scènefoto’s Joris van Bennekom.

In Amare Den Haag nog t/m 18 juni, in het DeLaMar Amsterdam alleen vrijdag, zaterdag en zondag van 23 juni t/m 9 juli en na de zomer op tournee langs veertien grote theaters van 13 september t/m 3 december. Zie voor meer informatie en de volledige speellijst: www.mozartszauberflote.nl