Nostalgie over de KLM in het Stadsarchief

Belading Lockheed Constellation ‘De Vliegende Hollander Schiphol’ in 1950 (foto Paul Huf – MAI / KLM Fotohistorisch Archief)

KLM DC-9D bovenaanzicht staart vliegtuig met bemanning op het platform (foto MAI / KLM foto Historisch Archief)

Let’s Fly Away! – 100 jaar KLM passagiers in beeld; zo heet de fototentoonstelling in het Stadsarchief ter ere van het honderdjarig bestaan van de KLM. De expositie is samengesteld in samenwerking met het Maria Austria Instituut, dat ook in het imposante gebouw De Bazel aan de Vijzelstraat is gevestigd. Het is een eerbetoon aan de luchtvaartmaatschappij, met name aan ‘happy flyers’. Maar vooral ook aan de vele toonaangevende fotografen die de geschiedenis van de Koninklijke Luchtvaart Maatschappij hebben vastgelegd. Zoals Paul Huf, Henk Jonker, Carel Blazer, Maria Austria zelf, Frits Lemaire, Nico van der Stam en Sem Presser.

Geen vuiltje aan de lucht

DC-8 wordt gereed gemaakt voor vertrek, begin jaren zestig (foto Nico van der Stam – MAI / KLM Fotohistorisch Archief)

Man scheert zich met Philishave scheerapparaat in KLM vliegtuig (foto Frits Lemaire – collectie Frits Lemaire / MAI)

Het is zijn voornamelijk stralende beelden, geen vuiltje aan de lucht. Het zijn foto’s uit een tijd dat het woord ‘vliegschaamte’ nog lang niet bestond. De vroegste foto’s laten Schiphol zien, toen de luchthaven nog gevestigd was in een drassige Haarlemmermeerpolder. Opvallend zijn twee spiegelbeelden – foto’s die tegen over elkaar zijn tentoongesteld: links een foto van Nico van der Stam die omstreeks 1960 de neus van een Douglas DC-8 fotografeerde, rechts een glimmende blauwe neus van een Boeing 747-200, dertig jaar later gefotografeerd. Hier is de vooruitgang evident: er was vroeger een vliegtuigtrap en nu is er een slurf voor de passagiers. Maar eigenlijk is er weinig veranderd.

Nostalgie

Stewardess met baby op vliegtuigtrap DC-3. Schiphol, circa 1938 (foto MAI / KLM Fotohistorisch Archief)

Instappende passagiers voor de KLM DC-2 PH-AKH ‘Haan’. Schiphol, 1938 (foto MAI / KLM foto Historisch Archief)

Nostalgie; dat is de rode draad van deze expositie, die tot en met 6 oktober te zien is in de openbaar toegankelijke hal van het Stadsarchief en die dus gratis bezocht kan worden. De nostalgie van oude ‘kisten’ en van de rommelige manier waarop decennia geleden werd gereisd. Zo werd vastgelegd hoe de journalist M.J. van den Biggelaar op 19 mei 1920 mee vloog met de eerste passagiersvlucht Amsterdam-Londen aan boord van een De Havilland-toestel. Henk Jonker fotografeerde in 1951 het interieur van een vliegtuig propvol Nederlandse emigranten die naar Australië vertrokken. Frappant is dat de open bagagerekken boven de passagiers zijn gevuld met volle tassen en koffers, maar ook met opgerolde dekens. Er hangt ook een foto, gemaakt op 1 mei 1952, van de familie Scholten tijdens hun emigratie naar Canada. Het gezin omvatte zeventien kinderen, waarvan de jongste slechts drie weken oud was. De negentien mensen staan en zitten vóór de Lockheed Constellation L-749 die hen naar Canada bracht. Een vlucht van ongeveer 13,5 uur met tussenstops in IJsland, Groenland en Newfoundland.

Beroemdheden

Beroemdheden, die zijn ook veelvuldig op de foto’s te zien. Van Josephine Baker en haar geliefde Giuseppe Pepti Abatino in 1928 terwijl ze een Fokker F-Vlla betreden tot Anneke Grönloh (in stewardessenuniform) en de Blue Diamons die in 1964 op de vleugel van een KLM-toestel poseerden. Maar ook Omar Shariff, innig gearmd met een stewardes, Gina Lollobrigida, Ava Gardner, Jayne Mansfield, Ella Fitzgerald, Audrey Hepburn en haar toenmalige echtgenoot Mel Ferrer en Maria Callas die in 1959 op Schiphol aankomt en wordt omgegeven door een batterij fotografen.

Johan Cruijff en Treets

foto van John Cruijff in 1968 Wim Meischke / foto van A-R (Guillaume Ehrenfeldt)

Maar een van de merkwaardigste foto’s is vab Johan Cruijff, die in 1968 moederziel alleen zit op de eerste rij van een DC-8 met in zijn hand een zakje Treets. Het was de bedoeling dat het hele vliegtuig vol zou zitten voor de fotoshoot, maar toen de Amsterdamse fotograaf Wim Meischke (1925-2015) zich meldde op Schiphol, bleek dat alle figuranten waren afgebeld door het reclamebureau: er was geen budget voor ze. Even dacht Meischke de hele fotosessie af te blazen, maar niet veel later arriveerde Cruijff, keurig gekapt, strak in het pak. Meischke legde de situatie uit en Cruijff ging pontificaal op de eerste rij van het lege vliegtuig. Meischke duwde hem een zakje Treets in handen – daar ging het tenslotte om – en zei: “Nou meneer Cruijff, zo kan het toch ook?!” Het resultaat is een foto met Cruijff, waarbij de uitdrukking ‘lege blik’ perfect wordt verbeeld. Het is een van mijn favoriete foto’s op deze expositie.

Welcome aboard!

De opening van de expositie met A-R, Jaap Augustinus en een lieftallige stewardess die rondliep met een trolley met wijn (foto Guillaume Ehrenfeldt)

A-R met een kartonnen stewardess (foto Els Goetheer)

De fototentoonstelling duurt tot en met 6 oktober 2019, één dag voordat het daadwerkelijk honderd jaar geleden was dat de KLM werd opgericht. Merkwaardig is dat eigenlijk, maar misschien dachten de makers van deze expositie dat dit de perecte zomertentoonstelling zou zijn. Op 5 oktober verschijnt bij de uitgeverij W Books het boek Welcome aboard! Een eeuw KLM, geschreven door Bram Bouwens en Frido Ogier. Tot die tijd heten twee kartonnen stewardessen aan weerszijden van de ingang van de expositie iedereen welkom om gratis te genieten van de historische foto’s in het Stadsarchief. En vergeet niet, als u toch in dit gebouw bent, om ook de Schatkamer te bezoeken in ondergrondse kluis van dit gebouw.

Let’s Fly Away! Is nog tot en met 6 oktober 2019 in het Stadsarchief Amsterdam (Vijzelstraat 32). Open van dinsdag tot en met vrijdag van 10.00 tot 17.00 uur, zaterdag en zondag van 12.00 tot 17.00 uur. Inlichtingen: www.amsterdam.nl/stadsarchief/